
Ռուսական ազդեցության գործողությունները Հայաստանի տեղեկատվական տարածքում (2025 թ. հոկտեմբեր)
2025 թվականի հոկտեմբերին Հայաստանի տեղեկատվական տարածքում պահպանվեց ռուսական հոգեբանական գործողությունների բարձր ինտենսիվությունը, որոնց նպատակն էր թուլացնել վստահությունը իշխանությունների նկատմամբ, հիասթափեցնել հասարակությանը Արևմուտքի հետ ինտեգրման գաղափարից և վերականգնել Մոսկվայից հուզական և քաղաքական կախվածությունը։ Այս ժամանակահատվածում Կրեմլը զարգացրեց ազդեցության նոր ձևեր՝ օգտագործելով արհեստական բանականություն և deepfake նյութեր՝ «Матрешка» անվամբ համակարգված թվային արշավի շրջանակում։
Համակցված վերլուծություն
Հոկտեմբերը հայաստանյան ուղղությամբ ռուսական ապատեղեկատվության մեթոդների որակական շրջադարձ բերեց։ Բացի ավանդական քարոզչական թեմաներից՝ Արևմուտքի դևീകരումից, Ռուսաստանի իդեալականացումից և ազգային խորհրդանիշներին հղումներից, հայտնվեց տեխնոլոգիական բաղադրիչ, որը միավորում էր դասական մանիպուլյացիոն տեխնիկաները գեներատիվ AI գործիքների հետ։ Կեղծ աուդիովիզուալ նյութերը, որոնք հարվածում էին վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի կերպարին, տարածվում էին Telegram-ում և սոցիալական ցանցերում՝ ստեղծելով բարոյական ցնցում և վստահության էրոզիա։
Միաժամանակ ուժեղացվել են այնպիսի թեմաներ, ինչպիսիք են «Հայաստանի բաժանումը», «Արևմուտքի բարոյական անկումը» և «հայրենասերների հետապնդումը»։ Ընդհանուր հաղորդագրությունը ձևավորում էր մի ամբողջական պատկեր՝ երկրի, որը դավաճանվել է իր դաշնակիցների կողմից, ղեկավարվում է կոռումպացված իշխանությամբ և կանգնած է ընտրության առաջ՝ Արևմուտքի քաոսը կամ «ռուսական կարգը»։
Առաջատար նարատիվներ
- «Արևմուտքը պաշտպանում է միայն իրեն» – Եվրոպան և ԱՄՆ-ը ներկայացվում էին որպես ցինիկ խաղացողներ, որոնք օգտագործում են Հայաստանը սեփական շահերի համար։ Թեման կապվում էր «Մոլդովական սցենարի» հետ՝ ինքնիշխանության կորստի մասին։
- «Հայաստանի չորրորդ հանրապետությունը» – անկախության կորստի խորհրդանիշ. ռուսամետ ալիքների համաձայն՝ դա ենթարկվել է Լոնդոնին և Անկարային։
- «Հայաստանի բաժանումը» – Oda TV-ի կեղծ տեղեկատվությունը, թե իբր Սյունիքի 1200 կմ² տարածք է հանձնվում Ադրբեջանին, առաջացրեց ուժեղ հասարակական հույզեր և հակաարևմտյան տրամադրություններ։
- «Ռուսաստանն է միակ անվտանգության երաշխավորը» – շարունակաբար ընդգծվում էր, որ միայն Մոսկվայի ռազմական ներկայությունը կարող է պաշտպանել Հայաստանը Թուրքիայից և Ադրբեջանից։
- «Արևմտյան հաստատությունները որպես գաղութացման գործիքներ» – British Council-ը, EITI-ն և այլ կազմակերպություններ ներկայացվում էին որպես «բրիտանական ներթափանցման» ձևեր։
- «Հայրենասերների հետապնդում» – նախկին զինվորականների դեմ դատավարությունները ներկայացվում էին որպես «հայրենիքի պաշտպանների դեմ ռեպրեսիաներ»։
- «Բարոյական անկում և քաոս» – շահարկվում էին հասարակական և մշակութային թեմաներ, հանցագործություն և «գենդերիզմ», որպեսզի վախ առաջացնեն Արևմուտքից։
- «Ռուս զինվորները պաշտպանում են խաղաղությունը» – Ուկրաինայի պատերազմի նարատիվների տեղափոխում հայկական համատեքստ՝ Ռուսաստանը ցույց տալու որպես միակ կայունության հենարան։
- «Հայաստանը՝ օտար հետախուզությունների գործիք» – տարածվում էին կասկածներ պետական կառույցների «արևմտյան ներթափանցման» վերաբերյալ։
- «Հարձակում հավատքի և ավանդույթի վրա» – պահպանողական ընտրազանգվածի մոբիլիզացում «Արևմուտքի մշակութային պատերազմի» թեմայով՝ ընդդեմ Առաքելական Եկեղեցու։
- «Матрешка» – deepfake արշավ Փաշինյանի դեմ – կեղծ AI տեսանյութերի շարք, որոնցում վարչապետը մեղադրվում էր «քաղաքացիների վրա փորձարկումներ իրականացնելու» մեջ՝ նպատակ ունենալով ամբողջությամբ վարկաբեկել իշխանությունը։
Ազդեցության տեխնիկաներ և գործիքներ
- Արհեստական բանականություն և deepfake. կեղծ տեսանյութերի և աուդիոնյութերի ստեղծում՝ կեղծ ձայներով։
- Աղբյուրների կլոնավորում. տեղեկատվական կայքերի նմանակների (Daily Armenia, Oda TV) ստեղծում՝ հաղորդագրություններին հավաստիություն հաղորդելու համար։
- Տրանսազգային ամպլիֆիկացիա. հաղորդագրությունների շղթա Ռուսաստան–Ադրբեջան–Հայաստան ուղղությամբ՝ Telegram-ում և սոցիալական մեդիայում։
- Կրոնական և բարոյական մանիպուլյացիա. ավանդույթի, Եկեղեցու և Ղարաբաղի խորհրդանիշների շահագործում՝ բևեռացման նպատակով։
- Կեղծ հեղինակություններ. հղումներ «արևմտյան փորձագետների» կամ հորինված հետախուզական աղբյուրների վրա։
Վերլուծական մեկնաբանություն
Ռուսական «Матрешка» արշավը բացեց տեղեկատվական պատերազմի նոր էջ Հայաստանի դեմ։ Դրա արդյունավետությունը պայմանավորված էր տեխնոլոգիական նորարարությամբ և ուժեղ հուզական բաղադրիչով, որը խորացնում էր հասարակական պառակտումները։ Արհեստական բանականության ներգրավումը ազդեցության գործողություններում զգալիորեն մեծացրեց մանիպուլյացիաների հայտնաբերման բարդությունը և հնարավորություն տվեց զանգվածաբար արտադրել կեղծ բովանդակություն։
Միևնույն ժամանակ պահպանվեցին դասական նարատիվային վեկտորները՝ վախ, կրոն և բարոյականություն, որոնք հայկական մշակույթում ունեն մեծ մոբիլիզացիոն ներուժ։ Կրեմլը հետևողականորեն ներկայացնում է Արևմուտքը որպես ինքնության սպառնալիք, իսկ Ռուսաստանը՝ որպես կայունության միակ բաստիոն։ Արդյունքում ապատեղեկատվությունը դառնում է հասարակական քննարկման մշտական տարր՝ աստիճանաբար նորմալացնելով Մոսկվայից կախվածության զգացումը։
MUGA նախագիծ – Հայաստան
Հրապարակումը ստեղծվել է Հայաստանի տեղեկատվական միջավայրի ընթացիկ մոնիթորինգի հիման վրա, որը իրականացվում է MUGA նախագծի II մոդուլի շրջանակում («Թվային հետաքննություններ և ազդեցության գործողությունների վերլուծություն՝ Մոլդովայի, Ուկրաինայի, Վրաստանի և Հայաստանի հասարակությունների տեղեկատվական անվտանգության համար»):
Նախագիծը իրականացվում է INFO OPS Polska հիմնադրամի և DFRLab (Atlantic Council)-ի կողմից։
Գործողությունները ֆինանսավորվում են Լեհաստանի Արտաքին գործերի նախարարության մրցույթի շրջանակում՝ «Հանրային դիվանագիտություն 2024–2025 – եվրոպական չափում և ապատեղեկատվության դեմ պայքար» ծրագրի ներքո։ Հրապարակման բովանդակությունը արտահայտում է բացառապես հեղինակների տեսակետները և չի կարող նույնացվել Լեհաստանի Հանրապետության Արտաքին գործերի նախարարության պաշտոնական դիրքորոշման հետ։















