Najnowsza aktywność

Wiodące linie perswazji Putina w najnowszych wystąpieniach układają się w spójny mechanizm nacisku: normalizacja wojny jako stanu trwałego, przerzucanie odpowiedzialności na Zachód oraz strategiczne zastraszanie ryzykiem eskalacji. Ten zestaw perswazji nie jest przypadkową retoryką. To świadomie skonstruowana sekwencja: najpierw podważyć wiarę w gwarancje bezpieczeństwa, następnie zasugerować warunkowość USA, potem podnieść koszt psychologiczny wsparcia dla Ukrainy poprzez strach przed eskalacją, a na końcu dołożyć tezę o nieuchronnym rozpadzie zachodniej spójności. W praktyce stawką jest nie tylko obraz wojny w Ukrainie, lecz zdolność Zachodu do utrzymania odporności strategicznej. DisInfoPack (więcej pod linkiem w komentarzu). Zapraszamy!

Wiodące linie perswazji Putina – mechanizm nacisku

•

2025-12-20

•

disinfopack, język polski

Wiodące linie perswazji Putina w najnowszych wystąpieniach układają się w …

Rewizja granic jako narracja. Przekaz dr. Rafała Brzeskiego w Radiu Wnet i reprodukcja rosyjskich linii przekazu

•

2025-12-19

•

publikacje

W jednej z ostatnich audycji Radia Wnet gościem był dr …

komentarz analityczny

Wypowiedź Władimira Putina wygłoszona na posiedzeniu kolegium Ministerstwa Obrony Federacji Rosyjskiej nie była rutynowym bilansem działań ani technicznym omówieniem stanu sił zbrojnych. Została zbudowana jako narzędzie zarządzania znaczeniem wojny, które ma jednocześnie uporządkować interpretację wydarzeń w kraju i oddziaływać na kalkulacje odbiorców zewnętrznych. W tym wystąpieniu Kreml nie tylko opisuje rzeczywistość, lecz ją przepisuje, ponieważ definiuje, kto ma uchodzić za agresora, kto za ofiarę, gdzie leży odpowiedzialność i dlaczego koszty konfliktu powinny być uznane za konieczne. Analiza treści i układu argumentów pokazuje spójny schemat: najpierw pojawia się obraz nieodwracalnego postępu i „inicjatywy”, następnie moralne domknięcie ofiary, potem przerzucenie sprawczości na Zachód i technokratyczne uzasadnienie militaryzacji, a całość domyka sygnalizacja determinacji oraz próba osłabiania jedności euroatlantyckiej. To wystąpienie nie jest więc przemówieniem o armii, lecz przemówieniem o utrzymaniu kontroli nad społecznym znaczeniem wojny, tak aby konflikt mógł trwać bez otwierania przestrzeni na pytanie, czy powinien trwać. Zamknięcie debaty W warstwie wewnętrznej przemówienie służy domknięciu dyskusji o sensie wojny. Putin buduje obraz sytuacji jako w pełni kontrolowanej i nieodwracalnej. Narracja o zwycięskim marszu, inicjatywie strategicznej oraz rosnących możliwościach armii ma wytworzyć przekonanie, że obrany kierunek działań jest przesądzony. W tak skonstruowanym przekazie nie ma przestrzeni na pytanie o sens dalszych działań, ponieważ sens zostaje wytworzony przez samą dynamikę opowieści. Skoro państwo „idzie po swoje”, debata jawi się jako przeszkoda, a nie jako element procesu politycznego. Równolegle uruchamiana jest warstwa zastraszania. Akcentowanie systemów strategicznych, język odstraszania oraz sugestie nieporównywalnych zdolności militarnych nie służą wyłącznie budowaniu wizerunku siły. Ich celem jest wywołanie określonego efektu psychologicznego po drugiej stronie, polegającego na podniesieniu poczucia ryzyka i kosztu dalszej presji na Rosję. Jest to komunikat dotyczący intencji, a nie konkretnych parametrów wojskowych. Moskwa sygnalizuje gotowość do eskalacji po to, aby wymusić ostrożność, spowolnić proces decyzyjny i wzmocnić u odbiorców zewnętrznych mechanizm samoograniczenia, oparty na przekonaniu, że nie warto testować granic. W praktyce mamy do czynienia z formą strategicznego straszenia. Polega ono na budowaniu wrażenia, że dalsze wsparcie dla Ukrainy może prowadzić do niekontrolowanej konfrontacji, a w konsekwencji powinno zostać ograniczone, opóźnione lub obwarowane dodatkowymi warunkami. Przerzucenie odpowiedzialności na Zachód Drugą osią przekazu jest przesunięcie odpowiedzialności za wojnę na Zachód. W tej konstrukcji Ukraina zostaje sprowadzona do roli wykonawcy, określanego jako „reżim” zależny od doradców, wsparcia wywiadowczego oraz uzbrojenia państw NATO. Taka rama interpretacyjna odbiera Kijowowi podmiotowość polityczną i redukuje konflikt do konfrontacji z blokiem wojskowo politycznym. Zabieg ten służy nie tylko usprawiedliwieniu przedłużania działań zbrojnych, lecz także rozszerzeniu pola interpretacji samego konfliktu. W tej narracji Rosja nie występuje jako strona agresywna, lecz jako państwo, które rzekomo reaguje na zewnętrzną presję i zagrożenie. Odpowiedzialność za eskalację zostaje w ten sposób przeniesiona poza Moskwę, a wojna przedstawiona jest jako wymuszona odpowiedź na działania innych aktorów, a nie rezultat własnych decyzji politycznych i militarnych. Uodpornienie społeczeństwa na koszty Kolejnym elementem jest podnoszenie tolerancji społecznej na koszty wojny. Przekaz zawiera elementy o charakterze rytualnym, które zostają symbolicznie domknięte minutą ciszy oraz językiem długu wobec poległych. Zabieg ten przesuwa punkt ciężkości z kalkulacji politycznej na sferę moralnego obowiązku. Ofiara zyskuje sens dlatego, że została już poniesiona, a społeczeństwo zostaje wezwane do jej „uniesienia” poprzez lojalność wobec państwa i wytrwałość w obliczu długotrwałych obciążeń. Równolegle w narracji pojawia się wątek gwarancji socjalnych, który nie funkcjonuje jako marginalny element administracyjny, lecz jako fundament nieformalnego kontraktu między władzą a obywatelami. Państwo oczekuje wyrzeczeń i akceptacji kosztów konfliktu, a w zamian obiecuje opiekę, świadczenia oraz bezpieczeństwo rodzin osób zaangażowanych w wojnę. W ten sposób ciężar wojny zostaje osadzony w logice wzajemnych zobowiązań, które mają stabilizować nastroje społeczne i ograniczać potencjał sprzeciwu. Sygnalizacja determinacji i gotowości eskalacyjnej W wymiarze zewnętrznym przemówienie sygnalizuje determinację oraz gotowość do podnoszenia stawki. Akcentowanie systemów strategicznych, odwołania do logiki odstraszania oraz obraz rzekomo nieporównywalnych zdolności militarnych mają oddziaływać przede wszystkim na poziomie psychologicznym. Ich celem jest przekonanie zachodnich decydentów, że dalsza presja na Rosję wiąże się z realnymi kosztami oraz podwyższonym ryzykiem eskalacyjnym. Jest to komunikat odnoszący się nie tyle do konkretnych parametrów uzbrojenia czy zdolności operacyjnych, ile do postawy polityczno strategicznej. Moskwa dąży do tego, aby być postrzegana jako aktor odporny na długotrwałą konfrontację, zdolny do absorbowania presji oraz gotowy do eskalacji w sytuacji, gdy uzna to za konieczne. Taki przekaz ma kształtować kalkulacje po drugiej stronie, wzmacniając ostrożność i skłonność do samoograniczenia. Wbijanie klina w spójność Zachodu Ostatnim istotnym wątkiem jest próba podważenia jedności Zachodu poprzez selektywne różnicowanie jego aktorów. W przemówieniu pojawia się kontrast, w którym potencjalny dialog ze Stanami Zjednoczonymi zostaje zestawiony z wizerunkiem Europy przedstawianej jako aktor irracjonalny i kierujący się partykularnym interesem elit politycznych. Zabieg ten wpisuje się w technikę osłabiania koalicji, polegającą na rozbijaniu wspólnego frontu poprzez sugestię istnienia zasadniczych różnic w racjonalności, intencjach i zdolności do prowadzenia realnej polityki. Celem tej narracji nie jest przekonanie wszystkich odbiorców ani faktyczne otwarcie przestrzeni dialogu, lecz zasianie wątpliwości, które utrudniają wypracowanie spójnego stanowiska. Wystarczy stworzyć wrażenie, że po jednej stronie Atlantyku możliwy jest pragmatyczny kompromis, podczas gdy po drugiej dominuje emocja i propaganda. Tego rodzaju sygnały mają wzmacniać istniejące napięcia wewnątrz zachodniej wspólnoty i osłabiać jej zdolność do konsekwentnego działania. Schemat komunikacyjny Kremla Całość wystąpienia wpisuje się w wielokrotnie stosowany przez Kreml model komunikacyjny. Najpierw pojawia się ogłoszenie rozpędu rzekomego „zwycięstwa”, które ma budować wrażenie nieodwracalnej dynamiki wydarzeń. Następnie następuje sakralizacja ofiary oraz moralne domknięcie ponoszonych kosztów, dzięki czemu ciężar wojny zostaje przeniesiony z poziomu decyzji politycznych na sferę obowiązku i lojalności. Kolejnym etapem jest demonizacja przeciwnika oraz przesunięcie sprawczości na Zachód, co pozwala zredukować odpowiedzialność Rosji i przedstawić konflikt jako reakcję na cudze działania. W dalszej kolejności pojawia się technokratyczne uzasadnienie militaryzacji, przedstawianej jako racjonalna modernizacja państwa, po czym wprowadzany jest element kontraktu socjalnego skierowanego do uczestników wojny i ich rodzin. Całość zamyka finał mobilizacyjny, który ma pozostawić odbiorcę z poczuciem jedynej dopuszczalnej konkluzji, zgodnie z którą działania muszą być kontynuowane. Nie jest to zatem przemówienie poświęcone wyłącznie armii. Jest to wypowiedź dotycząca utrzymania kontroli nad społecznym znaczeniem wojny w taki sposób, aby konflikt mógł trwać, a jednocześnie nie otwierał przestrzeni na pytanie o jego zasadność. W tej konstrukcji wojna zostaje oswojona jako stan trwały i niepodlegający dyskusji. W wystąpieniach Władimira Putina wojna nie funkcjonuje wyłącznie jako działanie militarne, lecz także jako przedsięwzięcie komunikacyjne wymagające stałego zarządzania znaczeniem. Najnowsza narracja Kremla działa jak sprawny mechanizm, który z jednej strony podtrzymuje mobilizację wewnętrzną, a z drugiej próbuje osłabić spójność Zachodu oraz podważyć legitymację wsparcia dla Ukrainy. Istotne jest to, że cele te realizowane są równolegle. Jedno przemówienie ma jednocześnie uspokajać społeczeństwo, mobilizować je, odczłowieczać przeciwnika, uzasadniać koszty konfliktu oraz sygnalizować gotowość do eskalacji. Mobilizacja bez końca: cele wewnętrzne Kremla Pierwszym zadaniem tego przekazu jest utrzymanie społecznej akceptacji dla konfliktu w warunkach jego długotrwałości. W tym celu Władimir Putin konsekwentnie buduje obraz „inicjatywy strategicznej” oraz „wyzwolenia”, czyli pojęć mających wytworzyć psychologię nieodwracalności. Jeżeli postęp zostaje przedstawiony jako ciągły i systemowy, wojna zaczyna funkcjonować w świadomości społecznej jako stan normalny, a nie jako sytuacja nadzwyczajna. Jest to mechanizm normalizacji, w którym odbiorca ma uznać, że skoro państwo „idzie do przodu”, kwestionowanie sensu działań staje się czymś niestosownym lub wręcz nielojalnym. Drugim filarem tej narracji jest budowanie odporności na zmęczenie i dysonans poznawczy. W tym miejscu pojawia się warstwa rytualna, obejmująca minutę ciszy, odwołania do długu wobec poległych oraz formuły „wiecznej pamięci”. Koszt wojny, który mógłby prowokować pytania o racjonalność decyzji, zostaje przekształcony w obowiązek moralny. Logika tego mechanizmu jest prosta: skoro ofiara została już poniesiona, wycofanie się z działań zaczyna być przedstawiane jako zdrada sensu tej ofiary. W ten sposób emocje zastępują debatę, a przestrzeń do krytycznego namysłu zostaje zamknięta. Trzeci cel ma charakter polityczno-gospodarczy i dotyczy legitymizacji wydatków oraz głębokiej przebudowy państwa. Rozbudowane fragmenty poświęcone modernizacji armii, sprawności przemysłu zbrojeniowego oraz planom wieloletnim nie pełnią wyłącznie funkcji sprawozdawczej. Stanowią one sankcjonowanie trwałej gospodarki wojennej. Jeżeli militaryzacja jest opisywana językiem postępu, profesjonalizacji i racjonalnego zarządzania, a nie językiem obciążenia i wyrzeczeń, społeczeństwo łatwiej akceptuje trwałe przesunięcie zasobów w stronę sektora bezpieczeństwa. Czwarta funkcja dotyczy utrzymania lojalności środowisk wojskowych oraz aparatu państwowego. Wzmacnianie etosu poprzez odwołania do heroizmu, profesjonalizmu i wdzięczności działa jak spoiwo instytucjonalne, które stabilizuje system w warunkach presji. Równocześnie obietnice świadczeń i opieki nad rodzinami pełnią rolę elementu kontraktu, w którym państwo oczekuje poświęcenia, ale deklaruje rekompensatę i ochronę. W długotrwałym konflikcie morale przestaje być kwestią wtórną i staje się zasobem strategicznym, o który władza musi aktywnie zabiegać. Wojna „z NATO”, nie z Ukrainą: cele zewnętrzne W wymiarze zewnętrznym Kreml realizuje trzy zasadnicze operacje perswazyjne. Pierwszą z nich jest delegitymizacja wsparcia Zachodu dla Ukrainy. Ramowanie konfliktu poprzez pojęcia takie jak doradcy, instruktorzy, najemnicy czy wsparcie wywiadowcze ma przesunąć odpowiedzialność za dynamikę wojny z Rosji na państwa zachodnie. W tej narracji Ukraina traci podmiotowość polityczną i zostaje sprowadzona do roli wykonawcy cudzej strategii, natomiast Zachód obsadzany jest w roli faktycznego reżysera eskalacji. Taka konstrukcja pozwala Moskwie jednocześnie twierdzić, że działa w obronie własnej, oraz że prowadzi konflikt z najsilniejszym blokiem wojskowo-politycznym, co ma uzasadniać przedłużanie działań zbrojnych. Drugą operacją jest odstraszanie połączone z presją eskalacyjną. Eksponowanie systemów strategicznych oraz odwoływanie się do języka parytetu i równowagi sił pełni funkcję sygnalizacyjną. Rosja chce być postrzegana jako państwo gotowe na długotrwałą konfrontację, odporne na presję i zdolne do podnoszenia stawki w odpowiedzi na działania przeciwnika. Przekaz ten ma oddziaływać psychologicznie zarówno na decydentów, jak i na opinię publiczną w państwach zachodnich, wzmacniając przekonanie, że dalsze wsparcie dla Ukrainy wiąże się z narastającym ryzykiem i potencjalnymi kosztami eskalacyjnymi. Trzecim celem jest osłabianie spójności euroatlantyckiej poprzez różnicowanie poszczególnych aktorów Zachodu. Kontrastowanie rzekomej perspektywy dialogu ze Stanami Zjednoczonymi z obrazem europejskich przywódców przedstawianych jako irracjonalni i kierujący się emocjami ma sprzyjać rozchodzeniu się polityk po obu stronach Atlantyku. Kreml nie musi przekonać wszystkich partnerów Ukrainy. Wystarczy pogłębić istniejące napięcia oraz wzmocnić pokusę rozwiązań narodowych realizowanych kosztem solidarności i wspólnego stanowiska. Ramy interpretacyjne: jak Kreml przepisuje rzeczywistość Cele te są osadzone w powtarzalnych ramach interpretacyjnych, które porządkują sposób postrzegania konfliktu przez odbiorców. Jedną z nich jest narracja „wyzwolenia” oraz odwołanie do „ziem historycznych”. Zastępuje ona język agresji językiem odzyskiwania i rzekomej sprawiedliwości dziejowej, co pozwala neutralizować normy prawa międzynarodowego poprzez odwołanie do wyższej racji, stojącej ponad obowiązującymi regułami. W takim ujęciu działania zbrojne nie są naruszeniem porządku, lecz korektą historii. Drugą ramą jest przedstawianie wojny jako obrony suwerenności i bezpieczeństwa obywateli. Konflikt zostaje wpisany w logikę działań defensywnych, co obniża barierę moralną dla eskalacji. Obrona kojarzy się bowiem z koniecznością, a konieczność łatwo usprawiedliwia stosowanie twardych środków. Dzięki temu eskalacja nie jawi się jako wybór polityczny, lecz jako wymuszona reakcja na zagrożenie. Kolejna rama polega na przedstawianiu NATO jako realnego przeciwnika, a Ukrainy jako narzędzia w cudzych rękach. Taki zabieg przenosi sprawczość na Zachód, uzasadnia długotrwałość konfliktu oraz normalizuje jego koszty. Skoro Rosja ma walczyć nie z jednym państwem, lecz z całym blokiem wojskowo-politycznym, wojna musi trwać długo, a ponoszone straty zostają wpisane w logikę starcia o skali systemowej. Istotnym elementem tej konstrukcji jest również narracja o Europie rzekomo oszukanej przez własne elity. Podkopuje ona zaufanie do instytucji i przywódców europejskich, delegitymizując politykę odstraszania jako efekt manipulacji i wzniecania emocji, a nie jako odpowiedź na realne zagrożenie. W ten sposób Kreml próbuje rozbić jedność percepcyjną Zachodu i osłabić społeczne poparcie dla wspólnej polityki bezpieczeństwa. Całość dopełnia moralne odwrócenie ról, w którym Rosja przedstawiana jest jako strona racjonalna i pokojowa, a Zachód jako cyniczny i posługujący się językiem siły. Taka narracja działa jak alibi. Moskwa nie występuje w niej jako inicjator wojny, lecz jako aktor zmuszony do działania przez tych, którzy rzekomo rozumieją wyłącznie presję i przemoc. Jeżeli spojrzeć na to przemówienie jako na narzędzie wpływu, widać wyraźnie, że Kreml nie ogranicza się do komunikowania bieżącej sytuacji. Jego celem jest wytwarzanie warunków politycznej trwałości wojny. W kraju przekaz ten utrzymuje mobilizację i akceptację kosztów, natomiast za granicą pracuje nad zmęczeniem opinii publicznej oraz nad pęknięciami w sojuszach. W tym sensie kluczowy nie jest pojedynczy zwrot retoryczny, lecz powtarzalny schemat, który obejmuje normalizację konfliktu, moralizację kosztów, przerzucanie winy, menedżerskie uzasadnianie militaryzacji oraz stałe testowanie odporności Zachodu na presję. Ramy narracyjne i techniki manipulacji Wystąpienia Władimira Putina nie są jedynie komunikatami politycznymi. Stanowią narzędzia operacji wpływu, których celem nie jest opisanie konfliktu, lecz narzucenie jego interpretacji. Kreml dąży do zdefiniowania ról stron, wskazania sprawcy i ofiary, rozróżnienia między tym, co ma uchodzić za „obronę”, a tym, co zostaje nazwane „agresją”, oraz do uzasadnienia, dlaczego koszty wojny powinny zostać uznane za konieczne i niepodlegające dyskusji. W praktyce oznacza to posługiwanie się stałym zestawem ram interpretacyjnych i technik manipulacyjnych, które tworzą spójny system znaczeń. System ten jest w dużej mierze odporny na fakty, ale skuteczny psychologicznie, ponieważ operuje na emocjach, tożsamości i poczuciu obowiązku. Jednym z podstawowych narzędzi jest eufemizacja oraz tak zwany język czystości. Zastępowanie pojęcia wojny określeniem „specjalna operacja wojskowa” oraz mówienie o „wyzwoleniu” zamiast o zajęciu lub okupacji obniża próg emocjonalny i prawny w odbiorze konfliktu. Działania zbrojne mają nie wyglądać jak pełnoskalowa wojna, lecz jak ograniczona, techniczna operacja, która rzekomo pozostaje pod pełną kontrolą państwa. Taki język redukuje poczucie zagrożenia i odpowiedzialności, a jednocześnie utrudnia nazwanie rzeczywistości po imieniu. Kolejną techniką jest delegitymizacja przeciwnika poprzez etykietowanie. Używanie określeń takich jak „reżim w Kijowie” zamiast „rząd Ukrainy” nie ma charakteru neutralnego opisu, lecz służy przeniesieniu sporu z pola faktów na pole stygmatyzacji. W ten sposób strona ukraińska traci status legalnego podmiotu politycznego, a empatia wobec niej zostaje systematycznie osłabiana. Konflikt przestaje być sporem między państwami, a zaczyna być przedstawiany jako walka z tworem pozbawionym legitymacji. Istotnym elementem narracji jest również pozór dowodowości, oparty na liczbach i technicznych szczegółach. Wystąpienia obfitują w wskaźniki skuteczności, zestawienia produkcji zbrojeniowej, listy systemów uzbrojenia czy podsumowania operacyjne. Ich funkcją nie jest rzetelne informowanie, lecz wytworzenie wrażenia niepodważalności przekazu. Ma to sugerować, że spór interpretacyjny został już rozstrzygnięty, ponieważ „przemawiają dane”, a dane, w tym ujęciu, nie podlegają dyskusji. Często stosowaną konstrukcją retoryczną jest także fałszywy wybór połączony z przerzuceniem winy. Przekaz budowany jest wokół schematu, w którym Rosja rzekomo preferuje dyplomację, lecz zostaje zmuszona do użycia siły z powodu odmowy lub presji ze strony przeciwnika i jego patronów. Retorycznie wygląda to jak postawa umiarkowana i odpowiedzialna, operacyjnie natomiast stanowi usprawiedliwienie eskalacji oraz przesunięcie odpowiedzialności na Zachód, który ma ponosić winę za dalszy bieg wydarzeń. Silnym narzędziem emocjonalnym pozostaje sakralizacja ofiary. Minuta ciszy, formuły „wiecznej pamięci” oraz odwołania do długu wobec poległych kotwiczą przekaz w sferze moralnego obowiązku. Żałoba nie ma prowadzić do refleksji nad sensem wojny, lecz do jej moralnego domknięcia. Wycofanie się lub zakwestionowanie działań zostaje w tej logice przedstawione jako zdrada pamięci poległych, co skutecznie blokuje przestrzeń debaty. Kreml konsekwentnie stosuje także technokratyczne odpolitycznienie przekazu, które rozbraja krytykę na poziomie poznawczym. Rozbudowane fragmenty poświęcone programom zbrojeniowym, przestrzeni kosmicznej, sztucznej inteligencji czy modernizacji planowanej na odległe horyzonty czasowe przesuwają konflikt z pola moralno-politycznego na pole zarządcze. Wojna zaczyna funkcjonować jako kwestia ekspercka, techniczna i planistyczna, a nie jako problem etyczny i polityczny. Propaganda staje się mniej krzykliwa i bardziej „ekspercka”, choć jej cel pozostaje niezmienny. Uzupełnieniem tego obrazu jest normalizacja kontrowersyjnych sojuszy. Partnerstwa obciążone reputacyjnie są oswajane poprzez język dumy, wspólnej walki i braterstwa broni. Odwołania do męstwa, trudnej misji i solidarności mają wzmacniać obraz szerokiej koalicji w logice wewnętrznej, a jednocześnie sygnalizować na zewnątrz, że Rosja nie jest państwem izolowanym. W ten sposób nawet problematyczne relacje zostają wpisane w narrację normalności i konieczności. Całość tych zabiegów tworzy spójny mechanizm, w którym rzeczywistość nie jest opisywana, lecz systematycznie przepisywana. Nie chodzi o przekonanie odbiorców do pojedynczej tezy, lecz o trwałe ukształtowanie ram, w których inne interpretacje stają się coraz trudniejsze do sformułowania i zakomunikowania. Z perspektywy analizy propagandy kluczowe znaczenie ma fakt, że Kreml nie operuje jedną, liniową narracją, lecz konsekwentnie buduje złożony system komunikacyjny. Ramy interpretacyjne nadają wydarzeniom sens i porządkują sposób ich rozumienia, techniki manipulacyjne stabilizują przekaz i czynią go odpornym na fakty oraz sprzeczne informacje, natomiast rytuały pełnią funkcję zarządzania emocjami społecznymi, w szczególności lękiem, poczuciem straty i zmęczeniem konfliktem. W efekcie wojna zostaje osadzona w spójnym porządku znaczeń, który minimalizuje ryzyko erozji poparcia i ogranicza przestrzeń dla alternatywnych interpretacji. Taki układ komunikacyjny pozwala jednocześnie realizować kilka celów strategicznych. Na poziomie wewnętrznym umożliwia utrzymanie społecznej akceptacji dla długotrwałego konfliktu, oswajanie jego kosztów oraz stabilizowanie lojalności aparatu państwowego i środowisk siłowych. Na poziomie zewnętrznym służy systematycznemu przerzucaniu odpowiedzialności na Zachód, delegitymizowaniu wsparcia dla Ukrainy oraz podnoszeniu psychologicznej ceny dalszej presji na Rosję. Równolegle narracja ta działa jak narzędzie testowania spójności euroatlantyckiej, wzmacniając istniejące napięcia, różnice interesów i pokusę politycznego samoograniczenia. Ważne jest również to, że mamy do czynienia nie z doraźną reakcją na bieżące wydarzenia, lecz z powtarzalną i skalowalną architekturą wpływu. Ten sam schemat może być adaptowany do różnych faz konfliktu, różnych grup odbiorców i zmieniających się warunków międzynarodowych, bez konieczności zasadniczej zmiany logiki przekazu. W tym sensie retoryka Kremla nie jest improwizacją ani jednorazową kampanią, lecz elementem trwałej strategii, w której komunikacja staje się jednym z kluczowych narzędzi prowadzenia wojny i zarządzania jej społecznym oraz politycznym znaczeniem.

Putin domyka debatę. Jak przemówienie na kolegium MON buduje zgodę na wojnę bez końca

•

2025-12-18

•

publikacje

Wypowiedź Władimira Putina wygłoszona na posiedzeniu kolegium Ministerstwa Obrony Federacji …

komentarz analityczny

Rosyjska propaganda na użytek manipulacji obrazem Zachodu w kontekście tematyki związanej z „rozmowami pokojowymi” rezygnuje z tonu czysto mobilizacyjnego na rzecz formatu rzekomej „analizy politycznej” – z pozoru chłodnej, opartej na nazwiskach, procesach i zakulisowych negocjacjach. Ten styl ma budować pozorną wiarygodność i pozwalać przemycać sugestie, które w istocie są manipulacją. Rozmowy o „pokoju w Ukrainie” są dziś jednym z najbardziej podatnych pól presji informacyjnej. Kreml nie musi już przekonywać odbiorców do własnej wersji wydarzeń wprost – wystarczy, że zasugeruje, iż wojna jest przede wszystkim skutkiem sporów Zachodu, a nie rosyjskiej agresji. Właśnie dlatego rosyjska propaganda coraz częściej przybiera formę pozornie wyważonej analizy politycznej: operuje nazwiskami, harmonogramami i zakulisowymi „ustaleniami”, by stworzyć wrażenie rzetelnego wglądu w proces negocjacyjny. Ten format jest szczególnie groźny, bo działa subtelnie: nie krzyczy hasłami, tylko podmienia logikę interpretacji. Odpowiedzialność za przedłużanie wojny ma zostać przesunięta na Ukrainę i europejskich partnerów, a rosyjskie cele strategiczne – przedstawione jako „realistyczny punkt wyjścia”. W efekcie „pokój” przestaje oznaczać przywrócenie bezpieczeństwa i ładu prawnego, a zaczyna oznaczać akceptację warunków narzucanych pod presją. Propaganda w wersji „eksperckiej”: fakty jako dekoracja, interpretacja jako produkt Propaganda korzysta z mechanizmu, który w rosyjskich przekazach powraca od lat: mieszania szczegółów faktograficznych z dopowiadaniem intencji i perswazją. Nazwiska, formaty spotkań i kalendarz wydarzeń tworzą wrażenie relacji insiderskiej. Jednak zasadnicza praca perswazyjna odbywa się w interpretacji: kto „z góry wie”, czym zakończą się negocjacje; kto „walczy o zachowanie władzy”; kto „podkopuje proces pokojowy”. Odbiorca ma odnieść wrażenie, że obserwuje obiektywną diagnozę, a nie przekaz propagandowy. Równolegle Rosjanie stosują styl protekcjonalny i ironiczny wobec europejskich elit: przywódcy są przedstawiani jako spóźnieni, niesuwerenni, histeryczni lub cyniczni. Ten zabieg ma osłabiać zaufanie do instytucji Zachodu i wytwarzać poczucie, że „i tak nie ma dobrych decyzji”. Strategiczny cel: rozszczelnienie spójności Zachodu Rdzeniem przekazu jest budowanie obrazu strategicznego rozwodu USA i UE. NATO pojawia się tu nie jako wspólnota obronna, lecz instrument dominacji Waszyngtonu – cenny dla Amerykanów tylko wtedy, gdy służy ich interesom. Z takiego ujęcia wynika wniosek podsuwany odbiorcy: Europa nie może liczyć na trwałe gwarancje, a dalsze wspieranie Ukrainy grozi izolacją i kosztami, których nie udźwignie. To klasyczna operacja psychologiczna: podnieść poczucie ryzyka, a następnie zasugerować „racjonalną” alternatywę – de facto akceptację rosyjskich warunków politycznych i bezpieczeństwa. Przerzucenie winy: „pokój jest możliwy, ale UE i Ukraina go sabotują” Ważnym elementem bieżących odsłon rosyjskiej propagandy jest przesunięcie odpowiedzialności za długość wojny. W analizowanym przekazie Moskwa jest ustawiona jako strona, która „oczekuje realnych ustępstw”, podczas gdy UE i Ukraina mają „wyjaławiać” propozycje porozumienia i „pracować na podkopaniem procesu”. To odwrócenie ról jest wygodne, bo pozwala minimalizować znaczenie faktu podstawowego: wojna nie jest skutkiem sporu o architekturę bezpieczeństwa, tylko rezultatem agresji Rosji. W tej konstrukcji agresor zostaje przebrany w rolę negocjatora, a broniący się – w rolę sabotażysty. Delegitymizacja Ukrainy: „reżim”, „władza”, „instrument Zachodu” Propaganda konsekwentnie odbiera Ukrainie podmiotowość. Sformułowania typu „reżim kijowski” to nie przypadkowa retoryka – to narzędzie delegitymizacji państwa i jego przywództwa. Dodatkowo pojawia się motyw „walki o zachowanie władzy”, który ma zredukować decyzje Kijowa do prywatnego interesu, a nie bezpieczeństwa państwowego. Równolegle Ukraina jest przedstawiana jako narzędzie: Europa ma ją „wykorzystywać do ranienia Rosji”. To ma uderzać w solidarność Zachodu, bo moralny wymiar wsparcia zostaje zastąpiony obrazem cynicznej wojny zastępczej. Presja nieuchronności: „front pęka”, „wsparcie się kończy”, „konsekwencje nadchodzą” Rosyjska propaganda chętnie używa ramy „nieuchronności”, by osłabić wolę oporu. Sygnały o pękającej obronie, o rychłej utracie wsparcia USA czy o „konsekwencjach” dla UE mają tworzyć wrażenie, że czas działa na korzyść Rosji, a Zachód znajduje się w fazie schyłkowej. To szczególnie istotne w okresach, gdy w przestrzeni publicznej intensyfikują się rozmowy o negocjacjach. Wtedy propaganda pracuje na to, by warunki rosyjskie przedstawiać jako „twardą rzeczywistość”, a dalsze wsparcie Ukrainy jako emocjonalny upór, który jedynie pogarsza sytuację Europy. Normalizacja rosyjskich żądań: „warunki Moskwy” jako katalog „technicznych punktów” Charakterystyczny jest sposób prezentowania rosyjskich celów: zniesienie sankcji, odmrożenie aktywów, nowa architektura bezpieczeństwa, formalne zablokowanie aspiracji Ukrainy do NATO. W tekście te postulaty nie są nazwane szantażem strategicznym. Są przedstawione jak „racjonalne elementy transakcji”, bez których „porozumienie nie ma sensu”. To zabieg normalizacji – przesuwa debatę z pytania „czy Rosja ma prawo tego żądać?” na pytanie „jak szybko Zachód to zaakceptuje?”. W bieżącej odsłonie propaganda Kremla nie tyle „opowiada o świecie”, ile proponuje Zachodowi ramę interpretacyjną: że rozpad relacji transatlantyckich jest faktem, że to UE i Ukraina blokują pokój, a Rosja jedynie domaga się „realistycznych” gwarancji. Im częściej ta rama będzie powtarzana w formie pozornie eksperckiej publicystyki, tym trudniej będzie utrzymać klarowność debaty publicznej: kto jest agresorem, kto ponosi odpowiedzialność i jakie są realne stawki bezpieczeństwa w Europie. Jakie narracje pracują w tle i do czego służą 1) „Pax Americana się skończył – Europa zostaje sama” To jedna z najbardziej użytecznych ram Kremla, bo działa jak samospełniająca się przepowiednia. Jeśli odbiorca założy, że amerykański parasol nad Europą już się zamknął, to każde kolejne napięcie transatlantyckie będzie interpretował jako dowód rozpadu, a nie jako element politycznego sporu, który Zachód potrafi wchłonąć. W tej opowieści nostalgia jest przedstawiana jako naiwność, a trzeźwość ma polegać na pogodzeniu się z „nowym układem sił” – czyli z Europą bardziej przestraszoną i bardziej skłonną do ustępstw. Propagandowy ciężar tej narracji polega na tym, że uderza w fundamenty strategicznego zaufania: w przekonanie, że system bezpieczeństwa jest stabilny, przewidywalny i długoterminowy. Kiedy ten fundament pęka, rośnie podatność na presję „realizmu” podsuwanego przez Moskwę: „skoro i tak zostaniecie sami, to dogadajcie się, póki jeszcze możecie”. 2) „NATO to narzędzie wpływu USA, a nie realny sojusz wartości” To próba przepisania sensu Sojuszu. NATO nie ma tu być wspólnotą bezpieczeństwa opartą na zobowiązaniach i solidarności, tylko instrumentem dominacji Waszyngtonu – narzędziem do zarządzania Europą. W takiej ramie znikają wartości, procedury, interoperacyjność, realne planowanie obronne i mechanizmy odstraszania. Zostaje czysta transakcja. Efekt jest prosty: osłabienie wiary w Artykuł 5 jako zobowiązanie polityczne i moralne. Gdy Sojusz przedstawia się jako biznes, łatwiej zaszczepić myśl, że w chwili próby „kontrakt zostanie wypowiedziany”. To nie jest niewinna publicystyka – to podważanie psychologii odstraszania, która opiera się również na przekonaniu przeciwnika i sojuszników, że zobowiązania są realne. 3) „Europa jest niesuwerenna i zawsze była prowadzona na smyczy” W tej narracji Europa ma się wstydzić własnych decyzji, bo rzekomo nie są „własne”. Berlin jest przedstawiany jako wciągany w cudzą awanturę, UE jako struktura reagująca na polecenia, a nie na własną ocenę zagrożeń. To szczególnie groźne, bo gra na emocjach, które łatwo przeradzają się w resentyment: „po co cierpimy, skoro to nie nasza wojna?”, „czemu płacimy, skoro to amerykańskie interesy?”. To klasyczny mechanizm: zbudować poczucie upokorzenia i zależności, a następnie zaproponować „wyjście” – nie przez wzmacnianie europejskiej sprawczości, tylko przez rozluźnienie więzi z USA i odejście od polityki wsparcia Ukrainy. Propaganda nie oferuje suwerenności; oferuje suwerenność rozumianą jako rezygnacja z solidarności. 4) „UE i Ukraina sabotują pokój – to oni przedłużają wojnę” Ten wątek działa jak moralny wytrych. Agresor zostaje przesunięty na dalszy plan, a na pierwszym planie pojawia się pytanie: „kto nie chce pokoju?”. Tekst buduje obraz, w którym Moskwa jest gotowa na układ, a Kijów i Bruksela go psują: „wyjaławiają propozycje”, „podkopują proces”, „nie ustępują”. To odwrócenie odpowiedzialności, które ma wymusić zmianę języka debaty: mniej o agresji, więcej o rzekomych winach obrońców. Skuteczność tej narracji polega na tym, że wykorzystuje naturalne zmęczenie wojną i potrzebę prostych odpowiedzi. Jeśli uda się wprowadzić przekonanie, że „pokój jest na stole”, to każda odmowa ustępstw będzie wyglądała jak upór, a nie obrona podstawowych interesów bezpieczeństwa i prawa międzynarodowego. 5) „Zełenski to przywódca kierujący się prywatnym interesem, nie państwem” To wariant delegitymizacji: nie atakujesz już tylko państwa, ale także motywacje lidera. Gdy mówi się, że Zełenski „walczy o zachowanie władzy”, decyzje Ukrainy przestają być przedstawiane jako racjonalne działania obronne, a zaczynają wyglądać jak gra polityczna. Przekaz ma rozbrajać solidarność: trudniej wspierać partnera, którego przedstawia się jako cynika. Jednocześnie ta narracja pełni funkcję zasłony dymnej: odwraca uwagę od rosyjskiego celu strategicznego – podporządkowania Ukrainy i pozbawienia jej podmiotowości. 6) „Ukraina przegrywa na froncie, jej obrona pęka – trzeba się pogodzić z faktami” To mechanizm presji czasu. Słowa o „pękającej obronie” nie są tylko oceną sytuacji, ale narzędziem psychologicznym: skoro i tak jest źle, to „rozsądne” ma być przyjęcie ustępstw. Propaganda używa tu logiki finansowania porażki: pomoc wojskowa i finansowa ma wyglądać jak dolewanie paliwa do przegranego projektu. Ta narracja regularnie pojawia się, gdy Kreml chce przyspieszyć zmianę nastrojów w Europie. Ma zasiać demoralizację, obniżyć sens wysiłku i przekierować debatę na pytanie „kiedy to zakończymy”, zamiast „jak zabezpieczymy Europę przed skutkami zwycięstwa agresora”. 7) „Europa wciąga się w militaryzm – Niemcy zbroją się i znów skończy się źle” To próba zablokowania europejskiej odpowiedzi obronnej. Rozbudowa Bundeswehry i przemysłu zbrojeniowego jest przedstawiana jako groźna, historycznie podejrzana, niemal z definicji prowadząca do katastrofy. W tym sensie jest to propaganda prewencyjna: zanim europejska modernizacja obronna zacznie przynosić efekty, ma zostać skompromitowana moralnie i emocjonalnie. Jednocześnie to wygodna konstrukcja odwracająca przyczynę i skutek. Rosja, która realnie używa siły, próbuje opisać europejskie przygotowania obronne jako „militaryzm”, a własną agresję jako reakcję na rzekomą eskalację Zachodu. To ma budować w społeczeństwach UE strach przed inwestycjami w obronność i spory o to, „czy na pewno warto”. 8) „USA ukarzą Europę za nieposłuszeństwo – a Merz to tylko ‘zarządca strat’” W tej narracji relacje transatlantyckie są przedstawione jak układ feudalny: jeśli Europa się postawi, spotka ją kara. To ma skłócić UE z USA i zaszczepić przekonanie, że europejscy liderzy działają już tylko w trybie „zarządzania stratami”, bo wiedzą, iż nie da się utrzymać jedności Zachodu. W praktyce chodzi o wytworzenie atmosfery rezygnacji: „nie walcz, bo i tak przegrasz”. To szczególnie nośne, bo gra na lęku przed ekonomicznymi i bezpieczeństwa konsekwencjami konfliktu z Waszyngtonem. Kreml chętnie wchodzi w tę szczelinę, podsuwając prosty wniosek: skoro USA są kapryśne i mściwe, Europa powinna przestać łączyć swoją przyszłość z Ameryką – i szukać „stabilności” gdzie indziej. 9) „Rosyjskie żądania są ‘naturalnym’ elementem układu – a brak ich spełnienia to wina UE” To technika normalizacji. Postulaty, które w istocie są żądaniami strategicznego podporządkowania (sankcje, aktywa, architektura bezpieczeństwa, ograniczenie suwerenności Ukrainy), zostają przedstawione jak katalog racjonalnych punktów negocjacyjnych. Jeśli zaakceptujesz taką ramę, zaczynasz dyskutować o „warunkach transakcji”, a nie o tym, czy w ogóle powinno się nagradzać agresję. W tej konstrukcji winny staje się ten, kto nie chce „pragmatyzmu”. UE jest opisywana jako siła, która blokuje porozumienie, bo nie chce spełnić „oczywistych warunków Moskwy”. To klasyczne wymuszenie: przesunąć środek ciężkości z norm i zasad na presję „kończmy to już”. 10) „Europa używa Ukrainy jako narzędzia do ranienia Rosji” To najbardziej ofensywna rama moralna: Ukraina zostaje odczłowieczona i uprzedmiotowiona, a Europa – oskarżona o cynizm. Dzięki temu Kreml próbuje przeformatować wojnę z agresji na „proxy-wojnę Zachodu”, w której Ukraińcy nie są stroną broniącą swojego państwa, lecz pionkiem w cudzej rozgrywce. Skutek jest wielowarstwowy. Po pierwsze, odbiera Ukrainie sprawczość, a tym samym prawo do samostanowienia. Po drugie, ma budować poczucie winy i zmęczenia w Europie: „to my prowadzimy tę wojnę cudzymi rękami”. Po trzecie, wspiera rosyjską narrację o własnej rzekomej „obronie” przed Zachodem – co ma usprawiedliwiać dalszą eskalację i twarde warunki polityczne. W opisanej konstrukcji propaganda nie tyle relacjonuje rzeczywistość, ile projektuje ramę, w której Zachód ma sam siebie uznać za podzielony, słaby i skazany na ustępstwa. Jeśli ta rama utrwali się w debacie publicznej, rozmowa o pokoju zostanie odklejona od podstawowego faktu: wojna trwa, bo Rosja ją rozpoczęła i podtrzymuje, a „negocjacje” są dla Kremla narzędziem wymuszania politycznych korzyści. Dlatego kluczowym zadaniem po stronie państw i instytucji Zachodu jest ochrona spójności interpretacyjnej: jasne nazywanie agresji, konsekwentne odróżnianie rozejmu od trwałego bezpieczeństwa oraz demaskowanie technik normalizacji rosyjskich żądań. „Ekspercki” ton nie jest dowodem obiektywizmu – bywa jedynie elegantszą formą presji. Im szybciej ta świadomość stanie się standardem w mediach i wśród decydentów, tym trudniej będzie Kremlowi rozgrywać pęknięcia Zachodu jako warunek własnych „pokojowych” scenariuszy.

Normalizacja żądań Moskwy

•

2025-12-16

•

publikacje

Jak rosyjska propaganda rozgrywa postrzeganie Zachodu w tle negocjacji o …

komentarz analityczny

NATO jako „wydmuszka”? Jak rosyjska propaganda zastrasza Zachód

•

2025-12-12

•

disinfopack, język polski

Debata wokół priorytetów strategicznych Stanów Zjednoczonych stała się dla rosyjskich …

Najnowsze odsłony propagandy Kremla, w tym komunikaty Służby Wywiadu Zagranicznego Rosji tworzą spójny zestaw narracji wymierzonych w Zachód, w szczególności Unię Europejską, Wielką Brytanię i Stany Zjednoczone. To element konsekwentnie budowanego obrazu: Zachodu jako przestrzeni rządzonej przez chciwe elity, marionetkowych przywódców i lobby zbrojeniowe, które rzekomo celowo podtrzymują wojnę na Ukrainie. Poniższy wykaz porządkuje pięć najważniejszych narracji, które stanowią oś tego przekazu i mogą być dalej multiplikowane w innych materiałach propagandowych. Wybrane linie perswazji: „Polityka UE wobec Rosji jest sterowana przez wąskie elity i lobby zbrojeniowe” Unia Europejska przedstawiana jest jako twór pozbawiony realnej podmiotowości, którego decyzje – zwłaszcza w sprawie sankcji i wsparcia dla Ukrainy – mają być wyłącznie efektem nacisków anonimowych elit oraz wielkich koncernów zbrojeniowych. W tym ujęciu działania UE nie wynikają z troski o bezpieczeństwo, prawo międzynarodowe czy solidarność z napadniętym państwem, lecz z chęci „zarabiania na wojnie”. „Przywódcy Zachodu to marionetki – ‘gadające głowy’ bez realnej sprawczości” Politycy tacy jak szefowa unijnej dyplomacji, prezydent Francji czy brytyjscy premierzy są opisywani jako osoby wymienialne, pozbawione samodzielności, jedynie odczytujące decyzje podjęte przez innych. Ma to podważać ich autorytet oraz zaufanie do całego systemu demokratycznego, sugerując, że wyborcy nie mają wpływu na politykę swoich państw, ponieważ „prawdziwe” decyzje zapadają poza instytucjami. „Wielka Brytania i szerzej Zachód celowo przedłużają wojnę, bo to opłacalny biznes” Londyn przedstawiany jest jako główny beneficjent walk na Ukrainie, rzekomo dążący do ich kontynuacji mimo strat i „płaczliwego położenia” ukraińskiej armii. Dochody z kontraktów zbrojeniowych mają „ratować gospodarkę” brytyjską, a firmy przemysłu obronnego są opisywane jako nowa „lokomotywa” kraju – co ma przekonać odbiorcę, że Zachód podsyca konflikt wyłącznie z powodów ekonomicznych. „Zachodnie elity spiskują przeciw Trumpowi, bo boją się jego ‘misji pokojowej’” Donald Trump jest obsadzany w roli jedynego poważnego rozjemcy, którego próbuje się rzekomo zneutralizować poprzez kampanie oszczerstw i „fałszywe dossier” inspirowane przez brytyjskie środowiska wywiadowcze i przemysł zbrojeniowy. W ten sposób wszelka przyszła krytyka byłego prezydenta ma zostać uprzedzająco zdyskredytowana jako element spisku elit, dla których pokój jest zagrożeniem dla zysków. „Ukraina to jedynie pole gier Zachodu, a Rosja – ofiara jego chciwości i agresji” Ukraina jest w tym przekazie redukowana do roli terytorium, na którym Zachód realizuje swoje interesy gospodarcze i geopolityczne, bez realnej troski o los jej obywateli. Odpowiedzialność za wojnę zostaje przesunięta z Kremla na państwa zachodnie, które mają „pożywiać się Rosją” i wykorzystywać konflikt do osłabienia jej pozycji – co wpisuje się w długotrwałą narrację o Rosji jako „oblężonej twierdzy”, rzekomo zmuszonej bronić się przed wrogim, cynicznym Zachodem. Zebrane narracje tworzą jednolitą matrycę interpretacyjną, w której Zachód przestaje być wspólnotą państw reagujących na rosyjską agresję, a staje się konstruktorem i beneficjentem wojny. Polityka UE i NATO zostaje sprowadzona do spisku elit, przywódcy – do „mówiących głów”, a Ukraina – do pola gry, na którym rozgrywa się interesy przemysłu zbrojeniowego. Rosja natomiast zostaje przesunięta do roli ofiary cudzej chciwości

Rosyjskie narracje propagandowe wymierzone w Zachód

•

2025-12-05

•

disinfopack, język polski

Najnowsze odsłony propagandy Kremla, w tym komunikaty Służby Wywiadu Zagranicznego …

Rosyjska propaganda nie ogranicza się do prostych sloganów czy otwartej wrogości wobec Zachodu. Często przybiera formę „analitycznych” komentarzy rzekomych ekspertów i pozornie rzeczowych ocen polityki Unii Europejskiej czy Stanów Zjednoczonych. Tego typu przekazy, emitowane w kontrolowanych przez Kreml mediach, nie mają informować – ich zadaniem jest systematyczne podważanie zaufania do instytucji Zachodu, rozmywanie odpowiedzialności Rosji za wojnę oraz budowanie obrazu Zachodu jako cynicznego świata rządzonego przez wąskie elity. Najnowsze “publikacje” z udziałem politologa Iwana Arkatowa, wyemitowane w programie „Opinia” na kanale News Front, są podręcznikowym przykładem takiej operacji. Pod pretekstem polemiki z wypowiedzią szefowej unijnej dyplomacji Kai Kallas o braku podstaw do negocjacji z Rosją, odbiorcy otrzymują spójny zestaw manipulacji: o „gadających głowach” na czele państw europejskich, o „ukrytych elitach” sterujących polityką UE, o „wojnie jako biznesie” brytyjskiego przemysłu zbrojeniowego oraz o Donaldzie Trumpie jako jedynym poważnym rozjemcy “blokowanym przez spisek”. Analiza tego przekazu pozwala zobaczyć, w jaki sposób rosyjska propaganda łączy teorie spiskowe, selektywne dane gospodarcze, autorytet rosyjskich służb specjalnych oraz emocjonalne odwołania do „trzeźwo myślących Europejczyków” w jeden, hermetyczny obraz rzeczywistości. To nie jest przypadkowy komentarz eksperta, lecz element szerszej operacji informacyjnej, która ma osłabić poparcie dla pomocy Ukrainie, zdyskredytować politykę sankcji oraz utrwalić mit Rosji jako ofiary zachodniej chciwości. W programie „Opinia” rosyjskiego kanału News Front politolog Iwan Arkatow komentuje wypowiedź szefowej unijnej dyplomacji Kai Kallas, zgodnie z którą negocjacje z Rosją „nie odpowiadają interesom Unii Europejskiej”. Na pierwszy rzut oka to zwykła polemika z polityką Brukseli. Gdy jednak przyjrzeć się bliżej, mamy do czynienia z dobrze zaprojektowanym pakietem narracji propagandowych: o „chciwych elitach”, „wojnie jako biznesie” i „rozsądnych Europejczykach”, którzy rzekomo przejrzeli na oczy. Poniżej rozpisujemy te elementy w formie komentarza anlitycznego, pokazując, jak skonstruowany jest ten przekaz i czemu ma służyć. Elity jako ukryty reżyser polityki UE Centralnym motywem analizowanego wystąpienia jest teza, że polityka Unii Europejskiej wobec Rosji nie ma nic wspólnego z bezpieczeństwem, prawem międzynarodowym czy solidarnością z napadniętym państwem. Ma być – jak sugeruje Arkatow – w całości podporządkowana interesom „określonej grupy elit”. W tej opowieści decyzje podejmowane w Brukseli nie są wynikiem dyskursu politycznego, wyborów, debat parlamentarnych czy ustaleń w ramach Rady UE. Są rzekomo efektem zakulisowych nacisków anonimowych środowisk, które „nakręcają retorykę antyrosyjską”, ponieważ mają z tego bezpośrednie korzyści finansowe. Elity te są przedstawiane jako zamknięty klub beneficjentów wojny, dla których sankcje, pomoc zbrojna dla Ukrainy czy twarde stanowisko wobec Kremla to po prostu kolejne źródło dochodu. To klasyczna teoria spiskowa: nie wskazuje żadnych faktów, instytucji ani dowodów, za to bardzo precyzyjnie rozpisuje podział ról. Obywatele UE w tej narracji stają się bezwolnymi ofiarami „wielkich graczy”, którzy kosztem ich dobrobytu i bezpieczeństwa prowadzą własne rozgrywki. Znikają realne przyczyny decyzji i działań Unii – rosyjska agresja, zbrodnie wojenne, zagrożenie dla porządku europejskiego – pozostaje czysty obraz „zarabiania na wojnie”. „Gadające głowy” zamiast przywódców Drugi ważny wątek to systematyczne ośmieszanie i delegitymizowanie przywódców państw zachodnich. Arkatow mówi o „mastodontach polityki”, których mieli zastąpić politycy pokroju Kai Kallas, Emmanuela Macrona czy kolejnych premierów Wielkiej Brytanii – określani lekceważąco jako „gadające głowy”. Sugestia jest jasna: to nie są samodzielni, odpowiedzialni przywódcy, lecz figuranci. Ich zadaniem nie jest prowadzenie suwerennej polityki, tylko odczytywanie tekstów napisanych przez innych. Częste zmiany w brytyjskiej polityce są przedstawiane nie jako efekt wewnętrznych kryzysów, wyborów czy walk frakcyjnych, ale jako dowód, że „istota pozostaje ta sama” czyli, że niezależnie od nazwiska na stanowisku, decyzje zapadają gdzie indziej. Tego rodzaju opis ma potrójny efekt. Po pierwsze, obniża zaufanie do instytucji demokratycznych - skoro przywódcy są jedynie marionetkami, po co ufać ich deklaracjom? Po drugie, ośmiesza samych polityków, czyniąc z nich osoby niepoważne, niekompetentne, niesamodzielne. Po trzecie, przygotowuje grunt pod główną tezę: skoro ci ludzie nie rządzą naprawdę, to ktoś musi nimi kierować – właśnie wspomniane „elity” czy „lobby”. Wojna jako ratunek dla gospodarki Wielkiej Brytanii Najbardziej rozbudowany fragment dotyczy Wielkiej Brytanii. Przekaz jest prosty: Londyn celowo dąży do przedłużenia działań wojennych na Ukrainie, ponieważ „dochody z wojny” rzekomo ratują brytyjską gospodarkę przed załamaniem. Rosyjska Służba Wywiadu Zagranicznego, cytowana w tekście, kreśli obraz Królestwa jako państwa, które znalazło w konflikcie ukraińskim sposób na rozwiązanie własnych problemów strukturalnych. „Niegdyś problematyczne przedsiębiorstwa” przemysłu zbrojeniowego mają się przekształcać w „lokomotywę” gospodarki, a kontrakty na rzecz Ukrainy – liczone w miliardach dolarów – są przedstawiane jako fundament nowego dobrobytu. Dopełnieniem narracji są konkretne nazwy firm, takie jak BAE Systems czy Thales UK, oraz wspomniane wielomiliardowe zamówienia na sprzęt wojskowy, w tym bezzałogowce. Ten zabieg ma sprawić, że opowieść wyda się konkretna i wiarygodna. Nie znajdziemy jednak ani słowa o skali brytyjskiej gospodarki, o innych jej sektorach, o kosztach kryzysu energetycznego czy inflacji. Cała złożona rzeczywistość zostaje zredukowana do jednego miesiąca napędzającego pociąg – przemysłu zbrojeniowego. W ten sposób wsparcie wojskowe dla Ukrainy przestaje być przedstawiane jako odpowiedź na agresję Rosji czy realizacja zobowiązań sojuszniczych. Staje się częścią cynicznej kalkulacji zysków i strat, w której los napadniętego państwa jest jedynie tłem dla interesów biznesu. Trump jako jedyny „rozjemca” otoczony spiskiem Kolejny element narracji dotyczy prezydenta USA Donalda Trumpa, opisywanego jako przywódca, który rozwija „działalność pokojową” i dąży do uregulowania konfliktu. Na tym tle brytyjskie „elity” mają szykować plan jego dyskredytacji, aby uniemożliwić zakończenie działań wojennych. Według cytowanego komunikatu, Londyn rozważa „reanimację” dawnego „dossier” byłego oficera brytyjskiego wywiadu – materiału, który miał obciążać prezydenta USA domniemanymi związkami ze służbami rosyjskimi i sowieckimi. Dokument ten jest inwektywnie przedstawiany jako „fałszywy” i „szyty grubymi nićmi”, więc każda próba powrotu do wątku ma być z góry uznana za manipulację. To bardzo wygodny zabieg propagandowy: z jednej strony Trump zostaje obsadzony w roli ostatniego poważnego polityka gotowego rozmawiać o pokoju, z drugiej – każdy przyszły zarzut wobec niego zostaje uprzedzająco unieważniony jako „insynuacja” inspirowana przez wrogie środowiska. Odbiorca ma przyjąć, że jeśli w przestrzeni publicznej pojawią się jakiekolwiek nowe informacje o powiązaniach Trumpa z Rosją, będą one jedynie elementem gry mającej zablokować „pokojową inicjatywę”. Ukraina jako pole rozgrywek, nie podmiot polityki W całym omawianym przekazie uderza jedno: Ukraina praktycznie nie występuje jako podmiot. Mówi się o „płaczliwym położeniu Sił Zbrojnych Ukrainy na froncie”, o dostawach sprzętu, koncernach korzystających na zamówieniach, o planach zwiększania produkcji dronów – ale nie ma słowa o tym, kto rozpętał wojnę, kto bombarduje miasta, kto łamie prawo międzynarodowe. Ukraina staje się wyłącznie rynkiem zbytu, polem gry, „teatrem działań”. Jej rola ogranicza się do bycia przedmiotem cudzych strategii: Zachód rzekomo „zarabia” na wojnie, Rosja „broni się” przed chciwością przeciwnika, a mieszkańcy państw UE są okłamywani, by wspierać przedłużanie konfliktu. W ten sposób odpowiedzialność za wojnę zostaje przeniesiona z Moskwy na Zachód. To nie Kreml okazuje się stroną, która zaryzykowała zbrojną inwazję na sąsiednie państwo; stroną, która bierze na siebie konsekwencje polityczne i moralne. W tej narracji głównym winowajcą staje się „Zachód”, a zwłaszcza Wielka Brytania, obwiniana o świadome przedłużanie cierpienia w imię zysków. Rosja jako ofiara zachodniej chciwości Uzupełnieniem tej układanki jest obraz Rosji jako państwa, które od lat jest celem apetytów Zachodu. W wypowiedziach pojawia się sugestia, że „inni przedstawiciele” zachodnich elit chcieli „pożywić się Rosją”, a obecna polityka sankcji i wsparcia Ukrainy to dalszy ciąg tej samej linii: osłabienia, podporządkowania, wykorzystania. Taka narracja doskonale wpisuje się w długotrwały mit „oblężonej twierdzy”, silnie obecny w rosyjskim dyskursie. Rosja przedstawiana jest jako mocarstwo, które musi bronić się przed zewnętrzną agresją – tym razem nie w formie otwartej interwencji zbrojnej, lecz poprzez „ekonomiczne duszenie”, „rozbijanie wpływów” i „podsycanie konfliktów przy granicach”. W ten sposób nawet konsekwencje własnych działań Kremla – sankcje, izolacja, reakcje Sojuszu Północnoatlantyckiego – można przedstawić jako element niesprawiedliwego nacisku, a nie przewidywalną odpowiedź na agresję. Mechanika manipulacji: jak zbudowany jest ten przekaz? Jeżeli spojrzeć na całość materiąłu jak na narzędzie oddziaływania, można wyraźnie zobaczyć kilka powtarzalnych technik. Po pierwsze, teoria spisku. Pojawia się „określona grupa elit”, która „ma interes” w przedłużaniu wojny, ale nie dowiadujemy się, kto dokładnie do niej należy, jak działa i w jaki sposób miałaby podporządkować sobie złożone instytucje Unii i NATO. Niewiedzę zastępuje się sugestią: „oni na tym zarabiają”, „oni pociągają za sznurki”. To wystarcza, by zaszczepić nieufność wobec oficjalnej polityki. Po drugie, redukcja motywacji polityki do jednego wymiaru – pieniędzy. Z polityki bezpieczeństwa znika cały kontekst: zobowiązania sojusznicze, ryzyko dalszej eskalacji, obrona porządku międzynarodowego. Pozostaje prosty obraz: wszystkie decyzje wynikają z chęci zysku. Jeśli coś wygląda na odpowiedź na agresję, w omawianym przekazie na pewno kryje się za tym interes przemysłu zbrojeniowego. Po trzecie, delegitymizacja przywódców. Określenia w rodzaju „gadajace głowy” nie są przypadkowe. Zamiast krytykować konkretne decyzje, podważa się zdolność przywódców do samodzielnego myślenia. Czytelnik ma dojść do wniosku, że nie ma sensu w ogóle wchodzić w szczegóły polityki – jeśli rządzą marionetki, to i tak nie warto słuchać ich argumentów. Po czwarte, przerzucanie winy. W narracji Arkatowa i Służby Wywiadu Zagranicznego (RUS) to nie Rosja ma interes w przedłużaniu wojny, lecz Wielka Brytania i „Zachód”. To nie Kreml decyduje się kontynuować działania zbrojne, lecz Londyn i Bruksela rzekomo blokują pokój, aby utrzymać zamówienia w fabrykach. W ten sposób agresor zostaje przesunięty na dalszy plan, a odpowiedzialność rozproszona. Po piąte, manipulacja danymi. Przywoływane są konkretne kwoty, nazwy firm, zapowiedzi kolejnych kontraktów. Tego rodzaju „szczegóły” mają budować wrażenie rzetelności i specjalistycznej wiedzy. Tymczasem selekcja danych jest całkowicie jednostronna – nie ma mowy o kosztach wojny, ryzykach gospodarczych, skali innych gałęzi gospodarki, które nie mają nic wspólnego z produkcją zbrojeniową. Po szóste, nadużycie autorytetu służb. Służba Wywiadu Zagranicznego Rosji jest cytowana tak, jakby stanowiła niezależne źródło analizy, a nie organ państwa zaangażowanego w wojnę. Jej komunikaty funkcjonują jako „dowód” na istnienie zachodniego spisku, podczas gdy w rzeczywistości są elementem tej samej operacji wpływu. Po siódme, uprzedzające unieważnianie krytyki. Wątek „dossier” na Trumpa jest opisany tak, by każdy ewentualny powrót do zarzutów wobec byłego prezydenta można było łatwo zakwalifikować jako „insynuację” czy „odgrzewanie fałszu”. Odbiorca, który przyswaja tę narrację, będzie z góry odporny na niewygodne informacje. Po ósme, odwołanie do wyimaginowanej „milczącej większości”. Pojawiają się sformułowania o „wielu trzeźwo myślących Europejczykach”, którzy rzekomo już zadają sobie właściwe pytania. Nie padają żadne dane, jest tylko sugestia: „wszyscy rozsądni myślą tak jak my”. To subtelna presja na odbiorcę, by nie odstawał od domniemanej większości. Do kogo skierowany jest ten przekaz? Omawiany materiał jest wielowarstwowy. Wobec odbiorców rosyjskich ma wzmacniać obraz Zachodu jako cynicznego świata, w którym życie ludzkie podporządkowane jest interesom gospodarki, a demokracja jest pustym rytuałem przykrywającym rządy elit. Ma także budować poczucie, że Rosja – choć przedstawiana jako potęga – w istocie musi się bronić przed agresywną polityką Zachodu. Wobec odbiorców w państwach Unii ten przekaz ma wywołać przede wszystkim znużenie i nieufność. Jeśli pomoc dla Ukrainy to jedynie „biznes śmierci”, jeśli rządy są sterowane przez niewidzialne grupy interesu, jeśli wojna trwa tylko dlatego, że komuś opłaca się sprzedawać broń – łatwo dojść do wniosku, że najlepszym rozwiązaniem jest dystans i wycofanie. Wreszcie wobec państw spoza Zachodu ten rodzaj narracji wpisuje się w szerszą opowieść o „upadającym, cynicznym Zachodzie” i „oblężonej Rosji”, która staje w obronie własnych interesów. W takim ujęciu wojna na Ukrainie przestaje być konsekwencją jednostronnej agresji, a staje się kolejnym etapem zderzenia dwóch porządków, z których żaden nie jest wolny od winy tyle że Zachód ma być rzekomo bardziej obłudny. Wnioski Propaganda z udziałem Iwana Arkatowa pokazuje, jak można skondensować kluczowe linie rosyjskiej propagandy: opowieść o wszechmocnych elitach, narrację o wojnie jako źródle zysku dla Zachodu, delegitymizację unijnych i natowskich przywódców, wybielanie odpowiedzialności Kremla oraz budowanie szczególnej roli wybranego zagranicznego polityka jako „ostatniego rozjemcy”. Zestawione razem tworzą one spójny schemat interpretacyjny, który ma zastąpić odbiorcy złożoną, wielowymiarową rzeczywistość. Dla instytucji publicznych, środowisk eksperckich i mediów w państwach demokratycznych kluczowe jest nie tylko wychwycenie pojedynczych fałszywych tez, lecz rozpoznanie całej matrycy propagandowej. Dopiero wtedy możliwe jest konsekwentne prostowanie nieprawdziwych informacji, ale też pokazywanie, jak te same chwyty – „chciwe elity”, „marionetkowi przywódcy”, „wojna dla zysku”, „oblężona Rosja” – powracają w różnych kontekstach tematycznych i geograficznych. Świadoma polityka komunikacyjna wymaga więc stałego monitorowania podobnych materiałów, demaskowania mechanizmów manipulacji oraz wzmacniania odporności odbiorców na pozornie „eksperckie” narracje, które w istocie są starannie zaprojektowanym narzędziem wpływu. W przeciwnym razie ryzykujemy, że język propagandy zacznie stopniowo kształtować sposób, w jaki wybrane grupy opinii publicznej rozumieją wojnę, bezpieczeństwo i miejsce Europy w świecie.

Elity, zysk, wojna – Rosyjska propaganda o Unii Europejskiej i wojnie w Ukrainie

•

2025-12-04

•

publikacje

Rosyjska propaganda nie ogranicza się do prostych sloganów czy otwartej …

komentarz analityczny

„Druga Ukraina”. Finlandia w rosyjskich operacjach informacyjnych po 2022 roku

•

2025-12-02

•

publikacje

Finlandia stała się w ostatnich latach istotnym celem rosyjskich operacji …

komentarz analityczny

Kremlowska propaganda atakuje politykę bezpieczeństwa Zachodu

•

2025-11-28

•

disinfopack, język polski

Zachód jako zagrożenie, Rosja jako „ostatni gwarant bezpieczeństwa”.Jak kremlowska propaganda …

მესაათე მოსკოვიდან: გორჩაკოვის ფონდის გავლენის ანატომია საქართველოში

•

2025-11-28

•

Bez kategorii

საათის მექანიზმში შემთხვევითობები არ არსებობს. თითოეულ ზამბარას, თითოეულ კბილანასა და …

Zegarmistrz z Moskwy. Anatomia wpływu Fundacji Gorczakowa w Gruzji

•

2025-11-28

•

publikacje, Śledztwo

W mechanizmie zegara nie ma przypadków. Każda sprężyna, każde koło …

Strach, chaos, „proxy war”. Gruzja w rosyjskiej wojnie narracyjnej

•

2025-11-28

•

publikacje

Rosyjska wojna informacyjna wobec Gruzji nie rozgrywa się wyłącznie na …

komentarz analityczny

English

Najnowsza aktywność

Rewizja granic jako narracja. Przekaz dr. Rafała Brzeskiego w Radiu Wnet i reprodukcja rosyjskich linii przekazu

•

2025-12-19

•

publikacje

W jednej z ostatnich audycji Radia Wnet gościem był dr Rafał Brzeski, publicysta i politolog, który w trakcie rozmowy przedstawił rozbudowaną wizję …

komentarz analityczny

Putin domyka debatę. Jak przemówienie na kolegium MON buduje zgodę na wojnę bez końca

•

2025-12-18

•

publikacje

Wypowiedź Władimira Putina wygłoszona na posiedzeniu kolegium Ministerstwa Obrony Federacji Rosyjskiej nie była rutynowym bilansem działań ani technicznym omówieniem stanu sił zbrojnych. …

komentarz analityczny

Normalizacja żądań Moskwy

•

2025-12-16

•

publikacje

Jak rosyjska propaganda rozgrywa postrzeganie Zachodu w tle negocjacji o “pokoju w Ukrainie”. Rosyjska propaganda na użytek manipulacji obrazem Zachodu w kontekście …

komentarz analityczny

Elity, zysk, wojna – Rosyjska propaganda o Unii Europejskiej i wojnie w Ukrainie

•

2025-12-04

•

publikacje

Rosyjska propaganda nie ogranicza się do prostych sloganów czy otwartej wrogości wobec Zachodu. Często przybiera formę „analitycznych” komentarzy rzekomych ekspertów i pozornie …

komentarz analityczny

„Druga Ukraina”. Finlandia w rosyjskich operacjach informacyjnych po 2022 roku

•

2025-12-02

•

publikacje

Finlandia stała się w ostatnich latach istotnym celem rosyjskich operacji informacyjnych, co nie wynika z jej wielkości ani położenia, lecz z decyzji …

komentarz analityczny

08/10/2023

2023-10-08

Rosyjska propaganda wykorzystuje atak Hamasu na Izrael od odwracania uwagi od napaści na Ukrainę oraz wykorzystuje wybrane wątki do “podgrywki informacyjnej” na użytek wywierania presji na Zachód.

Udostępnij!

Otwórz PDF i wydrukuj