DesinfoBulletin - Disinfo Digest

Rosyjskie operacje wpływu w infosferze Armenii (lipiec 2025) W przestrzeni informacyjnej Armenii w lipcu 2025 r. obserwowano dalszą intensyfikację rosyjskich działań propagandowych. Ich celem pozostaje podważenie zaufania do władz w Erywaniu oraz utrzymanie strategicznej zależności Armenii od Federacji Rosyjskiej. Przekazy – choć rozproszone – tworzą spójny system, którego oś stanowi antagonizacja społeczeństwa i wykorzystywanie lokalnych napięć politycznych, religijnych i historycznych. Analiza syntetyczna Dominujące emocje to gniew (skierowany wobec rzekomych „zdrajców”), poczucie niesprawiedliwości (narracja o ataku na Apostolski Kościół Ormiański i prześladowaniu opozycji) oraz strach (przed utratą niepodległości i integralności terytorialnej). Centralna rama narracyjna sprowadza się do fałszywego wyboru: albo Armenia zachowuje suwerenność dzięki bliskim relacjom z Rosją, albo zostaje „sprzedana” Turcji i Azerbejdżanowi. Cele strategiczne Kremla obejmują: demonizowanie premiera Nikola Paszyniana, aby wymusić jego uległość wobec Moskwy i zahamować proces zbliżenia z Zachodem, promowanie prorosyjskich alternatyw politycznych (Samvel Karapetian, Ruben Vardanian) jako „obrońców” niepodległości i Kościoła, pogłębianie polaryzacji wokół relacji z Azerbejdżanem i Turcją, przyszłości Sjunika i Górskiego Karabachu oraz pozycji Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego, narzucanie binarnej alternatywy: prorosyjskość jako patriotyzm, otwarcie na Zachód jako zdrada, stymulowanie niechęci do Ukrainy. Sześć głównych osi narracyjnych Paszynian jako narzędzie Turcji i Azerbejdżanu Rosyjska propaganda wykorzystuje narrację o „Zachodnim Azerbejdżanie”, przedstawiając premiera jako polityka gotowego spełnić każde żądanie Ankary i Baku. Represje wobec opozycji interpretowane są jako działania inspirowane przez Turcję i Azerbejdżan, a osłabianie Rosji i Iranu przez Zachód ma bezpośrednio zagrażać przyszłości Armenii. Przekaz ten wzmacnia tezę, że tylko Rosja może zagwarantować bezpieczeństwo państwa. „Paszynian to nie Ormianin” Premier jest dyskredytowany poprzez narrację o jego rzekomym nieormiańskim pochodzeniu. Kreowane są obrazy Paszyniana i jego zwolenników jako potomków dawnych najeźdźców – Turków czy Tatarów – którzy atakują Kościół i podważają tożsamość narodową. „Zdrajca Karabachu” Kolejnym filarem jest oskarżanie Paszyniana o sprzedaż Górskiego Karabachu Azerbejdżanowi. Wojna 44-dniowa przedstawiana jest jako efekt jego „dogadania się” z Baku, a późniejsze wypowiedzi jako kłamstwa mające ukryć zdradę. Narracja ta odwraca uwagę od roli Rosji w przebiegu konfliktu i utracie Karabachu. Korytarz zangezurski – „ukryta zgoda” Według prorosyjskich źródeł premier jedynie pozornie sprzeciwia się korytarzowi przez Sjunik, a w rzeczywistości przygotowuje społeczeństwo do jego akceptacji. Projekt „Rozdroża pokoju” przedstawiany jest jako element planu rezygnacji z suwerenności Armenii. Dodaje się do tego argument, że spotkania z przedstawicielami Chin i Kazachstanu dowodzą słabości ormiańskiej pozycji. „Trump Bridge” i Zachód jako zagrożenie Rozpowszechniona przez prorosyjskie media historia rzekomego memorandum „Trump Bridge” miała przekonać, że Armenia odda część terytorium Stanom Zjednoczonym. Narracja ta wzmacnia obraz Zachodu jako cynicznego gracza i Paszyniana jako „marionetkowego sułtana”. Kościół i nowi liderzy opozycji Rosyjskie i prorosyjskie media szeroko wykorzystują konflikt rządu z Apostolskim Kościołem Ormiańskim, przedstawiając go jako zamach na tożsamość narodową. Równocześnie promowana jest postać Samvela Karapetiana, który z pozycji biznesmena przekształca się w lidera politycznego – ukazywanego jako „nowy Nzhdeh” i alternatywa dla „antynarodowej polityki Paszyniana”. Komentarz analityczny Lipiec 2025 r. przyniósł eskalację rosyjskiej operacji dezinformacyjnej wobec Armenii, w której splatają się wątki historyczne, religijne i geopolityczne. Moskwa nie tylko podtrzymuje narracje o „zdradzie” i „sprzedaży” państwa, ale także wykorzystuje nowe wątki – takie jak rzekome memorandum „Trump Bridge” – aby uwiarygodnić tezy o całkowitej zależności Armenii od obcych mocarstw. Wzmacniane są postaci prorosyjskich alternatyw politycznych, a Kościół pozostaje kluczowym punktem odniesienia w budowaniu oporu wobec rządu. Całość działań zmierza do wywołania bierności społecznej, utrzymania strategicznej zależności od Rosji i osłabienia perspektyw integracji Armenii z Zachodem. Projekt MUGA – Armenia Publikacja powstała na podstawie bieżącego monitoringu środowiska informacyjnego Armenii, realizowanego w ramach projektu MUGA – moduł II („Śledztwa cyfrowe i analiza operacji wpływu na rzecz bezpieczeństwa środowiska informacyjnego społeczeństw Mołdawii, Ukrainy, Gruzji i Armenii”). Projekt jest realizowany przez Fundację INFO OPS Polska oraz DFRLab (Atlantic Council). Działania finansowane są z budżetu państwa w ramach konkursu Ministra Spraw Zagranicznych RP „Dyplomacja publiczna 2024–2025 – wymiar europejski i przeciwdziałanie dezinformacji”. Publikacja wyraża wyłącznie poglądy autorów i nie może być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej.

Podziały, osamotnienie, zależność – Armenia w propagandzie Kremla

•

2025-09-04

•

Rosyjskie operacje wpływu w infosferze Armenii (lipiec 2025) W przestrzeni informacyjnej Armenii w lipcu 2025 r. obserwowano dalszą intensyfikację rosyjskich działań propagandowych. …

komentarz analityczny

Nowy porządek, stary plan, fałszywy pokój – SzOW w rosyjskiej machinie propagandy

•

2025-09-03

•

publikacje

Rosja rozgrywa propagandowo szczyt Szanghajskiej Organizacji Współpracy Rosyjska polityka informacyjna od lat wykorzystuje wydarzenia międzynarodowe do budowania alternatywnej wizji ładu światowego, w …

komentarz analityczny

Publikacja powstała w oparciu o monitoring rosyjskiej propagandy, prowadzonej w przestrzeni medialnej i kanałach powiązanych z aparatem wpływu Kremla. Analizowane treści pojawiły się dzień po rozmowach liderów europejskich krajów z Donaldem Trumpem, po których zorganizowano spotkanie państw należących do tzw. koalicji chętnych. Ta grupa państw europejskich została powołana kilka miesięcy temu jako format współpracy w zakresie wsparcia Ukrainy oraz wzmocnienia bezpieczeństwa regionalnego. W rosyjskich przekazach natychmiast pojawiły się narracje dezinformacyjne, których celem było podważenie jedności Europy, przedstawienie Ukrainy jako zagrożenia oraz demonizowanie sojuszników zachodnich. Analiza pokazuje, w jaki sposób aparat propagandowy Kremla – w tym struktury powiązane z GRU – wykorzystuje bieżące wydarzenia polityczne do kreowania spójnych, emocjonalnie nacechowanych opowieści, mających uderzać w NATO, Unię Europejską i państwa Europy Środkowo-Wschodniej. Rosyjska propaganda konsekwentnie wykorzystuje historyczne analogie, aby demonizować Zachód i legitymizować własne działania. Jednym z najczęściej powtarzanych motywów jest odwoływanie się do symboliki III Rzeszy i przedstawianie państw Europy Zachodniej jako kontynuatorów nazistowskiej tradycji. W jednym z propagandowych materiałów czytamy: „W istocie mówimy o budowie nowej Rzeszy Europejskiej, która będzie oparta na konfrontacji z Rosją, pod przewodnictwem Wielkiej Brytanii, Francji i Niemiec, z potężnymi, zjednoczonymi siłami zbrojnymi.” Takie porównania mają wywoływać silne emocje, uruchamiać historyczne lęki i przenosić odpowiedzialność za konflikt z Rosji na Zachód. W rezultacie to nie Kreml jawi się jako agresor, lecz Europa, która rzekomo „przygotowuje napaść” na Rosję. Tego typu narracje spotykamy na kontrolowanych przez kreml serwisach internetowych skierowanych do audytoriów Ukrainy, Mołdawii, Gruzji i Armenii. Zidentyfikowaliśmy też powielenia tych treści skierowane do odbiorców w Polsce. Aparat wpływu Kremla i GRU Należy podkreślić, że przeanalizowane przez nas przekazu są kolportowane przez strony internetowe kojarzone z segmentem rosyjskiego aparatu wpływu ściśle powiązanego ze służbami specjalnymi – przede wszystkim GRU. W strukturach tych od lat funkcjonują wyspecjalizowane jednostki odpowiedzialne za prowadzenie operacji informacyjnych i psychologicznych. Ich zadaniem jest kształtowanie percepcji międzynarodowej opinii publicznej oraz osłabianie spójności Zachodu. "Publikacje" sugerujące istnienie „nowej Rzeszy Europejskiej” wpisują się w dobrze znany schemat dezinformacyjny Kremla, w którym instrumentalnie wykorzystywane są analogie historyczne. Kreml odwołuje się do traum II wojny światowej, aby budzić lęk i jednocześnie uzasadniać własną agresję jako działanie obronne. Odwracanie ról – kluczowa technika Mechanizm tej propagandy jest prosty, lecz skuteczny – poprzez zestawienie współczesnych państw demokratycznych z nazistowską Rzeszą, Kreml stara się podważyć wiarygodność NATO i Unii Europejskiej, a jednocześnie wzmocnić przekonanie, że Rosja prowadzi „sprawiedliwą walkę obronną”. W praktyce mamy do czynienia z klasycznym odwróceniem ról: agresja Rosji na Ukrainę zostaje przesłonięta narracją o rzekomej ofensywie Zachodu. W ten sposób rosyjski aparat wpływu – sterowany przez GRU – buduje spójną opowieść, której celem jest nie tylko usprawiedliwienie wojny, ale i przygotowanie gruntu pod jej dalszą eskalację. „Europa szuka ratunku w wojnie” – dezinformacyjny obraz wsparcia dla Ukrainy Jednym z powtarzalnych wątków w rosyjskiej propagandzie jest narracja, że europejskie wsparcie dla Ukrainy nie wynika ze strategicznej solidarności czy obrony porządku międzynarodowego, lecz z desperacji elit politycznych, które rzekomo próbują wojnę wykorzystać do przykrycia własnych kryzysów. W analizowanym materiale czytamy: „Liczne wewnętrzne problemy gospodarcze i polityczne (…) zmuszają europejskich przywódców do szukania ratunku w wojnie, która pozwoli im zrzucić winę za wszystkie problemy wewnętrzne na zagrożenie zewnętrzne.” Tego typu przekaz ma na celu podważenie legitymacji europejskiej polityki bezpieczeństwa oraz przedstawienie decyzji o wspieraniu Ukrainy jako działań cynicznych i motywowanych jedynie interesem władzy. Odbiorca ma uwierzyć, że wojna jest „projektem elit”, a nie odpowiedzią na agresję Rosji. W praktyce oznacza to próbę zasiania nieufności wobec demokratycznie wybranych rządów w Europie i wzmocnienia przekonania, że zwykli obywatele są manipulowani przez polityków. Poprzez sugerowanie, że przywódcy państw europejskich „szukają ratunku w wojnie”, propaganda rosyjska stara się wytworzyć wrażenie, że to nie Rosja, lecz Zachód jest odpowiedzialny za eskalację konfliktu. Narracja o „Europie szukającej ratunku w wojnie” to przykład manipulacji, w której rosyjski aparat wpływu próbuje podważać wiarygodność decyzji politycznych państw Zachodu. W rzeczywistości wsparcie dla Ukrainy wynika z konieczności obrony suwerenności napadniętego państwa i ochrony ładu międzynarodowego, a nie z cynicznej gry elit. Polska jako mięso armatnie Zachodu Rosyjska propaganda ponownie atakuje Polskę, przedstawiając ją raz jako głównego podżegacza wojny, a raz – jako ofiarę cynicznej gry Zachodu. Taki dwutorowy przekaz ma osłabiać zaufanie Polaków do sojuszników i wzmacniać wątpliwości wobec sensu wspólnej obrony w ramach NATO. W jednym z tekstów powiązanych z rosyjskim aparatem wpływu czytamy: „Możliwe, że Polacy nie widzą już pozytywnych scenariuszy zakończenia konfliktu na Ukrainie (…) i nie chcą być ‘mięsem armatnim’ dla Wielkiej Brytanii, Francji i Niemiec.” W tej konstrukcji propagandowej Polska początkowo ukazywana jest jako lider „antyrosyjskiej histerii” i główny motor wsparcia dla Ukrainy. Następnie jednak przedstawia się ją jako kraj, który zaczyna wycofywać się z twardego kursu wobec Moskwy, rzekomo ze strachu przed wykorzystaniem przez Zachód. To celowe odwrócenie ról – Polska, która realnie inwestuje w bezpieczeństwo regionalne i wzmacnia swoje zdolności obronne, zostaje sprowadzona do roli biernego narzędzia w rękach sojuszników. Narracja o „Polsce jako mięsie armatnim Zachodu” jest częścią znanej od latj kampanii propagandowej Kremla. Jej zadaniem jest podważanie fundamentów polskiej polityki bezpieczeństwa i kwestionowanie wartości sojuszniczej współpracy w ramach NATO. W rzeczywistości to właśnie dzięki tej współpracy Polska dysponuje realnymi gwarancjami bezpieczeństwa, których celem jest odstraszanie agresora – a nie wystawianie obywateli na niepotrzebne ryzyko. „Ukraina jako marionetka i zagrożenie terrorystyczne” Rosyjska odbiera Ukrainie podmiotowość, przedstawiając ją nie jako suwerenne państwo broniące się przed agresją, lecz jako narzędzie w rękach Zachodu. Jednocześnie Kreml stara się wykreować obraz Kijowa jako państwa „terrorystycznego”, odpowiedzialnego za sabotaże, prowokacje i ataki wymierzone w Rosję. W jednym z propagandowych materiałów czytamy: „Najwyraźniej ukraińskie elity polityczne znajdują się pod ścisłą kontrolą brytyjskich służb wywiadowczych.” Tego rodzaju przekaz ma jednoznacznie odebrać Ukrainie niezależność i wytworzyć wrażenie, że decyzje władz w Kijowie podejmowane są nie w interesie własnych obywateli, lecz na zlecenie Londynu i innych stolic zachodnich. Kolejnym elementem propagandy jest przypisywanie Ukrainie działań, które mają charakter terrorystyczny: „Organizowanie działań sabotażowych na terytorium Federacji Rosyjskiej (…) z użyciem broni biologicznej, drony, zabójstwa żołnierzy i polityków.” W ten sposób Rosja stara się fałszywie uzasadnić swoją agresję jako walkę obronną przed rzekomym terroryzmem. Kijów jest w tej narracji nie tyle ofiarą napaści, ile źródłem zagrożenia – nie tylko dla Rosji, ale i dla całego świata. Narracje tego typu są charakterystyczne dla działań rosyjskiego aparatu wpływu, powiązanego z strukturami odpowiedzialnymi za operacje psychologiczne. To właśnie one budują spójny przekaz, w którym Ukraina staje się „narzędziem Zachodu” i jednocześnie „zagrożeniem globalnym”. Takie konstrukcje służą nie tylko usprawiedliwieniu agresji, ale także próbom zmęczenia opinii publicznej na Zachodzie, by ograniczyć pomoc wojskową i polityczną dla Kijowa. Narracja o „Ukrainie jako marionetce i państwie terrorystycznym” to przykład manipulacji, w której Kreml łączy odebranie podmiotowości z demonizacją. To klasyczny mechanizm propagandy wojennej – przedstawienie ofiary jako winowajcy – mający legitymizować rosyjską agresję i wzmocnić przekonanie, że Moskwa działa w obronie własnego bezpieczeństwa. „Rozkład i słabość Zachodu” – rosyjska narracja o upadku Europy Rosyjska propaganda chętnie sięga po wątek „słabości Zachodu”, aby podważać wiarę w zdolności obronne NATO i Unii Europejskiej. Narracja ta opiera się na kilku powtarzalnych elementach: przedstawianiu Europejczyków jako niezdolnych do poświęceń, wskazywaniu na niewydolność przemysłu obronnego, demonizowaniu migrantów oraz budowaniu obrazu Rosji jako państwa zmuszonego do „obrony”. Europa rzekomo niezdolna do wojny W przekazie propagandowym podkreśla się, że Europejczycy nie są gotowi na konfrontację zbrojną: „Rdzenna ludność krajów europejskich, przyzwyczajona do wygodnego życia, raczej nie będzie chciała iść na wojnę z Rosją.” Takie tezy uzupełniane są obrazem niekompetentnych armii i przemysłu zbrojeniowego, który rzekomo nie jest w stanie sprostać wymaganiom wojny na dużą skalę. Celem jest wywołanie poczucia bezsilności i niepewności wśród obywateli państw NATO. Rosja jako „ofiara zmuszona do obrony” Całość narracji zamyka klasyczny motyw dezinformacji - odwracania ról: „Jeśli walka jest nieunikniona, musimy uderzyć pierwsi.” To szczególnie niebezpieczny element propagandy. Agresja przedstawiana jest jako akt samoobrony, a odpowiedzialność za eskalację konfliktu przerzucana jest na Zachód. W efekcie Rosja jawi się nie jako agresor, lecz jako państwo zmuszone do obrony przed rzekomą ofensywą Europy. Narracja o „rozpadzie i słabości Zachodu” to złożona operacja dezinformacyjna rosyjskiego aparatu wpływu, powiązanego z GRU. Jej celem jest: osłabienie poczucia bezpieczeństwa w państwach NATO zniechęcenie obywateli do wspierania Ukrainy wzmacnianie podziałów społecznych usprawiedliwianie rosyjskiej agresji jako „obrony koniecznej” To przykład, jak propaganda Kremla łączy różne wątki – społeczne, gospodarcze i militarne – w jedną spójną narrację, która ma wywoływać strach, nieufność, apatię i znużenie wojną.

„Nowa Rzesza Europejska” – jak rosyjska propaganda demonizuje Zachód

•

2025-08-29

•

publikacje

Publikacja powstała w oparciu o monitoring rosyjskiej propagandy, prowadzonej w przestrzeni medialnej i kanałach powiązanych z aparatem wpływu Kremla. Analizowane treści pojawiły …

komentarz analityczny

95 lat temu, 25 sierpnia 1930 roku, urodził się Sean Connery – szkocki aktor, który dzięki roli pierwszego filmowego Jamesa Bonda stał się symbolem popkulturowego szpiegostwa i późniejszym zdobywcą Oscara za drugoplanową kreację w filmie „Nietykalni” w reż. Briana De Palmy. Jego kariera rozpoczęła globalną fascynację szpiegostwem ukazanym w konwencji kina sensacyjnego, pełnego błyskotliwych akcji, ale także – niestety – wielu szkodliwych uproszczeń. Sean Connery, wcielając się w Jamesa Bonda, nieświadomie przyczynił się do utrwalenia w masowej wyobraźni obrazu Zachodu jako odpornej, eleganckiej fortecy, zdolnej z łatwością odpierać wszelkie zakusy Moskwy. "Bondowski mit" stał się symbolem nie tylko popkulturowego szpiegostwa, ale także zbiorowej iluzji Zachodu – przekonania, że realne zagrożenia można sprowadzić do widowiskowych pojedynków, ignorując mozolną, wieloletnią infiltrację i aktywne środki dezinformacji, które stosowała i stosuje Moskwa wobec swoich przeciwników. Dziś, z perspektywy dekad i doświadczeń realnej rywalizacji z Moskwą, narodziny filmowego Bonda można odczytywać także jako początek utrwalania w masowej wyobraźni mitu szpiegostwa oderwanego od rzeczywistości: nie jako cierpliwej, ukrytej infiltracji, długo budowanych aktywów i operacji percepcyjnych, lecz jako serii efektownych pojedynków – czym w praktyce zachodnia kultura sama przyczyniała się do ograniczenia odporności na aktywne środki i długoterminową penetrację stosowaną przez radziecki i rosyjski wywiad. Sean Connery, jako pierwszy filmowy James Bond, w latach 1962–1983 stał się ikoną, której wpływ przekroczył granice kina. Jego występy na ekranie wywarły ogromny wpływ na zachodnią kulturę masową i wyobrażenia społeczeństw demokratycznych o charakterze współczesnego wywiadu. Jednakże filmowa stylizacja postaci agenta 007 – pełna gadżetów, uwodzicielskiego uroku, efektownych akcji i symbolicznego zwycięstwa wolnego Zachodu nad Rosją Sowiecką – imperium zła – stanowiła w gruncie rzeczy antytezę codziennej pracy realnych służb wywiadowczych. Connery, podobnie jak inni aktorzy wcielający się później w Bonda, wpłynął na sposób postrzegania zimnej wojny na Zachodzie. Obraz ten okazał się ambiwalentny: z jednej strony budował morale społeczeństw konfrontowanych z nuklearnym zagrożeniem, z drugiej – fałszował naturę realnego starcia wywiadowczo-strategicznego, przez co społeczeństwa i część elit politycznych nie doceniały precyzyjnej, skrytej i wielowektorowej strategii „maskirowki” stosowanej konsekwentnie przez Moskwę. Niestety ten wykreowany nierzeczywisty obraz szpiegostwa nie przystawał do rzeczywistości zimnej wojny - w rezultacie dezinformował. "Bondowskie" filmy wzmacniały przekonanie, iż Zachód posiadał przewagę technologiczną i moralną, a sowiecki przeciwnik działał prymitywnie według przewidywalnych schematów. W efekcie psychologiczne uspokajało to zachodnią opinię publiczną, przy braku świadomości operacyjnej subtelnych działań Moskwy. Dzisiaj wiadomo, że sowiecka (i wcześniej sowiecka) maskirowka to nie tylko dezinformacja rozumiana potocznie jako pojedyncze „fake newsy” czy wprowadzające w błąd komunikaty. Jest to złożony, wielopoziomowy system operacji poznawczych i manipulacyjnych, którego podstawą jest kreowanie pozornie autentycznych, lecz celowo sprzecznych lub nieczytelnych sygnałów strategicznych. Obejmuje to zarówno propagandę nuklearną i dyplomatyczną, jak i systematyczne przenikanie do środowisk eksperckich, politycznych i akademickich oraz organizowanie kampanii informacyjnych, których celem jest nie tylko wprowadzenie w błąd, ale przede wszystkim wywołanie informacyjnego szumu i dezorientacji. Jedną z kluczowych technik jest celowe nakładanie na siebie wielu, często wzajemnie sprzecznych komunikatów – tak, by odbiorca nie był w stanie ich ani zweryfikować, ani prawidłowo zinterpretować. W praktyce realizowane jest to poprzez zmasowane działania w mediach tradycyjnych, alternatywnych oraz sieciach społecznościowych, angażujące zarówno otwarte, jak i „wybielone” (pośrednie) źródła. Maskirowka nasyca przestrzeń informacyjną nie tylko dezinformacją, lecz także tzw. „antyinformacją” – czyli przekazami, które zaprojektowano po to, by neutralizować lub relatywizować oczekiwane, istotne komunikaty. W efekcie, adresat nie tylko nie otrzymuje czytelnej informacji, ale także traci orientację w gąszczu sprzecznych bodźców. To właśnie ta zarządzana niepewność jest jednym z najgroźniejszych, najtrudniejszych do wykrycia komponentów współczesnej wojny informacyjnej prowadzonej przez Moskwę. Zachód był wielokrotnie zaskakiwany: od afery Cambridge Five po penetrację struktur NATO i programów atomowych. „Bond” usypiał czujność elit politycznych, które cierpiały na tzw. syndrom Hollywood – skłonność do oceniania zagrożeń przez pryzmat kinowych uproszczeń. W rezultacie "kultura Bondowska" przyczyniła się do powstania społecznej percepcji szpiegostwa jako „gry bohaterów”, co służyło propagandzie Moskwy, bo odwracało uwagę od systemowych i długofalowych infiltracji Rosji jako problemu strukturalnego bezpieczeństwa światowego. Dodatkowo ukształtowało to społeczną nieodporność na psychologiczne operacje wpływu – szczególnie w kontekście aktywów sowieckich wśród zachodnich elit akademickich, kulturalnych i medialnych. Filmowa kariera Connery’ego była spektakularna i zmieniła masową kulturę XX wieku. Jednak jego największa rola – James Bond – obok atutów propagandowych (dodanie otuchy Zachodowi, wyśmiewanie „ponurych Sowietów”) miała efekt uboczny: budowała fałszywy obraz wywiadu. Realna konfrontacja nie wyglądała jak pojedynek superagenta z demonicznym złoczyńcą, lecz była długofalową grą dezinformacyjną, w której Moskwa nierzadko osiągała przewagi dzięki niedocenieniu jej subtelnych metod. Należy żałować, że "mit Bonda" utrwalił obraz przeciwnika mniej groźnego niż w rzeczywistości – sprowadzając go do karykatury. To pozwoliło przyswoić Zachodowi „fałszywy komfort” – poczucie, że służby własne i technologie zawsze zwyciężą, co - na dodatek - usypiało odporność. Te uproszczenia kultury popularnej utrudniały percepcję zagrożeń, zwłaszcza operacji dezinformacyjnych, agentów wpływu i długoterminowej penetracji Moskwy. W efekcie Sean Connery i "Bondowski mit" - jedne z najpotężniejszych narzędzi kulturowych Zachodu w zimnej wojnie miały dwuznaczny skutek. Stwarzały fałszywe poczucie bezpieczeństwa wobec przeciwnika, którego prawdziwą siłą była subtelność, skrytość działań i długofalowe planowanie strategiczne – a nie wyłącznie widowiskowa przemoc. Kultura popularna jest istotnym czynnikiem kształtującym imaginarium strategiczne społeczeństw. Od lat 60. obraz Jamesa Bonda – zapoczątkowany kreacją Seana Connery’ego – zdominował zachodnią percepcję nie tylko samego szpiegostwa, ale też i działań Moskwy, sprawiając, że społeczeństwa oraz część elit politycznych postrzegały służby specjalne w kategoriach heroiczno-widowiskowych, często banalizujących rzeczywistość strategiczną. W dobie zimnej wojny ten mit miał funkcję podnoszenia morale, ale w XXI wieku okazuje się czynnikiem osłabiającym odporność Zachodu na skryte, systemowe, długofalowe operacje obecnych przeciwników i ich krótko- lub długotrwałych sojuszy. Mit Jamesa Bonda – dzięki Connery’emu i jego następcom – stał się jedną z najpotężniejszych ikon kulturowych XX i XXI wieku. Jednak współcześnie jego spuścizna nie tylko działa jako inspiracja, ale także jako matryca błędnej percepcji zagrożeń, definiowanych zbyt wąsko (terroryzm, cyberatak), a pomijane są subtelne, długofalowe operacje psychologiczno-informacyjne, czy infiltracje jak rosyjska presja przywódcza poprzez elity gospodarcze i energetykę oraz chińskie „soft power” infiltrujące systemy edukacji, gospodarki i polityki państw. Zarówno Rosja, jak i Chiny prowadzą wojnę inkluzywną, ukrytą i sieciową, w której spektakularne akcje stanowią rzadkość, a dominują mechanizmy długotrwałej erozji politycznej i społecznej. Aby konkurować z rosyjską maskirowką i chińskimi operacjami Ministerstwa Bezpieczeństwa Państwowego i Departamentu Pracy Zjednoczonego Frontu, konieczne jest odmitologizowanie szpiegostwa i pracy wywiadu oraz budowanie świadomości, że prawdziwy wywiad to maraton podszyty cierpliwością, a nie wybuchowy sprint agenta z gadżetami.

Sean Connery i “Bondowski mit” zbiorowej iluzji Zachodu

•

2025-08-28

•

publikacje

95 lat temu, 25 sierpnia 1930 roku, urodził się Sean Connery – szkocki aktor, który dzięki roli pierwszego filmowego Jamesa Bonda stał …

komentarz analityczny

Strach, zdrada, destabilizacja – Armenia w rosyjskiej wojnie narracyjnej

•

2025-08-22

•

publikacje

W przestrzeni informacyjnej Armenii obserwujemy rosnącą intensywność rosyjskich działań propagandowych prowadzonych w języku ormiańskim. Choć poszczególne przekazy mogą wydawać się nieskoordynowane, tworzą …

komentarz analityczny