Tbilisi – Centrum Primakowa, organizacja działająca w Gruzji od 2013 roku, od początku swojej działalności budzi kontrowersje związane z jej powiązaniami z rosyjskimi instytucjami państwowymi. Założone przez „Fundację Gorczakowa” – organizację kontrolowaną przez rosyjskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych – Centrum pełni kluczową rolę w promowaniu prorosyjskich narracji i rozszerzaniu wpływów Moskwy na Kaukazie.

Działalność Centrum Primakowa nie ogranicza się do inicjatyw kulturalnych i edukacyjnych. Organizacja, poprzez sieć powiązań politycznych i finansowych, wspiera prorosyjskie środowiska, rekrutuje młodych liderów i buduje narracje osłabiające prozachodnie dążenia Gruzji. W ostatnich latach Centrum stało się jednym z głównych narzędzi rosyjskiej „soft power” w regionie, prowadząc działania informacyjne skoordynowane z propagandą Kremla.

Zmieniające się kierownictwo organizacji, w tym udział obywateli Federacji Rosyjskiej w jej strukturach, wskazuje na rosnące zaangażowanie Moskwy w jej funkcjonowanie. Obecny dyrektor, Dimitri Lortkipanidze, aktywnie promuje tezy o strategicznym znaczeniu Rosji dla stabilności i integralności terytorialnej Gruzji, jednocześnie ostrzegając przed „zagrożeniem” wynikającym z integracji z Zachodem.

Działania Centrum wpisują się w szerszą kampanię dezinformacyjną, mającą na celu podważenie zaufania do prozachodnich instytucji i przedstawienie Zachodu jako siły destabilizującej kraj. W obliczu rosnących napięć społecznych i politycznych, aktywność Centrum Primakowa staje się istotnym elementem geopolitycznej gry Kremla w regionie.

„Centrum Primakowa” Грузино – Российский общественный центр им. Е.М. Примакова); „Centrum Primakowa” zostało zarejestrowane przez „Fundację Gorczakowa” oraz „Gruziński Instytut Stosunków Międzynarodowych” w około rok po przejęciu władzy w Gruzji przez Gruzińskie Marzenie.

Organizacją początkowo kierował Zaal Abaszydze. Wśród założycieli znajdowały się osoby posiadające obywatelstwo Gruzji, a także dwóch obywateli Federacji Rosyjskiej: Natalia Burlinova i Maria Liamtseva. Od 2022 roku Centrum jest kierowane przez Dimitri Lortkipanidze, a znaleźć tam można innych obywateli Federacji Rosyjskiej, takich jak: Daria Lobanova czy Anastasia Kotova. Centrum Primakowa posiada silne związki z rosyjskimi instytucjami i obywatelami, zarówno w początkowej fazie działalności, jak i w obecnym składzie kierownictwa. Zmiany w strukturze i dodanie nowych obywateli Federacji Rosyjskiej w roli założycieli wskazują na wzrost rosyjskiego zaangażowania w funkcjonowanie i kontrolowanie organizacji. Centrum Primakowa było kierowane przez Zaala Abaszydze od dnia jego powstania do grudnia 2015 roku. Na tym stanowisku zastąpił go Bezhan Churcidze, który był członkiem parlamentu czterech kadencji i dyrektorem „Gruzińskiego Instytutu Stosunków Międzynarodowych”. W 2015 roku kierownictwo przejął Bezhan Churcidze (grudzień 2015 – czerwiec 2016), który zastąpił Zaala Abaszydze na stanowisku dyrektora. Był członkiem parlamentu Gruzji (czterech kadencji), pełnił również funkcję dyrektora Gruzińskiego Instytutu Stosunków Międzynarodowych, jednej z organizacji założycielskich Centrum Primoakova. Kolejnym dyrektorem centrum był Uruzmag Karkusow (czerwiec 2016 – marzec 2018), który przejął funkcję dyrektora po Churcidze. Jego kariera obejmuje m. in stanowisko wiceministra gospodarki w okresie rządów „Ruchu Narodowego” (2007–2010) oraz Członkostwo w szeregach partii Gruzińskie Marzenie. Od marca 2018 roku do teraz, obecnym dyrektorem jest Dimitri Lortkipanidze – były członek partii Zjednoczeni Demokraci.

Centrum Primakowa od momentu powstania było zarządzane przez osoby z bogatym doświadczeniem politycznym, obejmującym współpracę zarówno z „Ruchem Narodowym”, jak i „Gruzińskim Marzeniem”. Zmiany w kierownictwie odzwierciedlają szerokie spektrum polityczne zaangażowanych liderów, co podkreśla znaczenie organizacji w przestrzeni polityczno-społecznej Gruzji.

Działalność „Fundacji Gorczakowa” i jej powiązania z „Centrum Primakowa”

„Fundacja Gorczakowa” została utworzona w 2010 roku przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych Federacji Rosyjskiej na mocy zarządzenia ówczesnego prezydenta Rosji, Dmitrija Miedwiediewa. Głównym celem Fundacji jest promowanie rosyjskiej „miękkiej siły” na arenie międzynarodowej. Działania te mają (pozornie) wyłącznie na celu budowanie pozytywnego wizerunku Rosji oraz wzmacnianie wpływów rosyjskich poprzez inicjatywy kulturalne, edukacyjne i społeczne. Fundacja rozpoczęła działalność w 2013 roku w Kijowie, jednak już po dwóch latach – w 2015 roku – jej działalność została zamknięta, co było związane z zaostrzeniem relacji ukraińsko-rosyjskich (nielegalna aneksja Krymu i destabilizacja Donbasu przez Rosję). „Fundacja Gorczakowa” odegrała kluczową rolę w utworzeniu „Centrum Primakowa” w Gruzji. Fundacja jako jeden z założycieli Centrum, wspiera jego działalność mającą na celu umacnianie prorosyjskich narracji w regionie. Jedną z pierwotnych współzałożycielek „Centrum Primakowa” była Natalya Burlinova, która mieszka obecnie w Rosji i pełni funkcję prezesa organizacji pozarządowej „Creative Diplomacy”. Federalne Biuro Śledcze (FBI) poszukuje Burlinovej za prowadzenie nielegalnej działalności na terytorium Stanów Zjednoczonych. Jeśli chodzi o drugą współzałożycielkę „Centrum Primakowa”, Marię Liamtsevą, jest ona specjalistką w dziedzinie dyplomacji publicznej, pracowała jako redaktor strony internetowej Fundacji Gorczakowa w Rosji i okresowo uczestniczyła w konferencjach organizowanych przez „Centrum Studiów Politycznych”.

Centrum Primakowa działa w trzech głównych obszarach, które ukierunkowane są na wzmacnianie prorosyjskich narracji i wpływów w Gruzji. Działalność Centrum obejmuje szerowkie spektrum budowy wpływów Rosji w Gruzji. Od miękkich działań opartych na popularyzacji języka rosyjskiego w Gruzji (Centrum regularnie organizuje kursy języka rosyjskiego, skierowane głównie do młodzieży), przez wzmacnianie i wspieranie prorosyjskiego środowiska “eksperckiego” (Centrum prowadzi działania mające na celu wspieranie “ekspertów i specjalistów” promujących prorosyjskie poglądy w Gruzji. Organizuje konferencje oraz wydarzenia naukowe) po wsparcie organizacyjne i finansowe rosyjskich operacji wpływu.

Typowanie, nęcenie i angażowanie prorosyjskiej młodzieży:

Centrum aktywnie poszukuje młodych osób o prorosyjskich poglądach i angażuje ich w swoją działalność. Wspiera finansowo i organizacyjnie. Młodzież przyciągana jest ofertami udziału w międzynarodowych konferencjach oraz stażach w instytucjach zarządzanych przez rosyjskie służby bezpieczeństwa.

Staże w Moskwie w ramach programu InteRussia:

W lipcu 2024 roku na stronie Centrum na Facebooku pojawiło się ogłoszenie dotyczące programu InteRussia. Organizatorami byli: Fundacja Gorczakowa, Rossotrudnichestvo, Instytut Stosunków Międzynarodowych Primakowa. Program oferował staż w zakresie stosunków międzynarodowych, który odbył się w Moskwie. Centrum regularnie zaprasza młodych Gruzinów na różnorodne wydarzenia “edukacyjne i szkoleniowe”, które w rzeczywistości mają na celu wyłącznie promowanie prorosyjskich „wartości” oraz zwiększanie rosyjskich wpływów w regionie.

W 2024 roku na stronie „Centrum Primakowa” na Facebooku udostępniono informację o kolejnym wydarzeniu Fundacji Gorczakowa, w ramach którego eksperci z Gruzji zostali zaproszeni na konferencję „Dialog Kaukaski – 2024”. Przewodniczącym naukowym wspomnianej konferencji był znany rosyjski ekspert (analityk) Dmitrij Trenin – podejrzewany o związki z rosyjskimi służbami specjalnymi. Wydarzenie odbyło się we Władykaukazie, stolicy Osetii Północnej.

Strategia komunikacji, propaganda i działalność „Centrum Primakowa”

Media społecznościowe „Centrum Primakowa” stosują strategię komunikacji, która wiernie naśladuje metodologię rosyjskiego „Sputnika”, aby zdobyć przychylność i wsparcie społeczne w Gruzji. Centrum wykorzystuje publikacje, które mają na celu budowanie pozytywnych emocji wśród społeczeństwa. Przykładowo, na ich stronach w mediach społecznościowych regularnie pojawiają się: Informacje o sukcesach gruzińskich sportowców (np. podczas olimpiady), materiały dotyczące wybitnych postaci gruzińskiej kultury i sztuki, życzenia z okazji świąt religijnych, i inne podobne strategie mające wzmacniać poczucie wspólnoty Rosji z Gruzją.

Dimitri Lortkipanidze, dyrektor „Centrum Primakowa”, aktywnie promuje w gruzińskiej przestrzeni medialnej prorosyjskie narracje, które podkreślają narrację – Moskwa jako klucz do integralności terytorialnej Gruzji. Lortkipanidze przedstawia Rosję jako jedyne możliwe rozwiązanie dla odzyskania pełnej integralności terytorialnej Gruzji.

Euroatlantycka integracja jako zagrożenie: Centrum Primakowa propaguje narrację, że przystąpienie Gruzji do struktur euroatlantyckich stanowi poważne zagrożenie dla jej tożsamości kulturowej i religijnej. Podkreśla, że integracja z NATO oznacza nową wojnę z Rosją, co ma zastraszać społeczeństwo. Lortkipanidze odgrywa również istotną rolę w rosyjskich mediach, które podsycają nastroje antyzachodnie. Za pośrednictwem wypowiedzi Lortkipanidze promują politykę Kremla w Gruzji oraz propagują prorosyjskie narracje.

„Centrum Primakowa” skutecznie stosuje strategie komunikacji rosyjskich instytucji propagandowych, aby budować prorosyjskie nastroje w Gruzji. Dyrektor Centrum, Dimitri Lortkipanidze, jest kluczową postacią, której działania wzmacniają narracje antyzachodnie i promują politykę Kremla, zarówno w lokalnych mediach gruzińskich, jak i na arenie międzynarodowej. Centrum Primakowa działa w korelacji z działaniami informacyjnymi rosyjskiego Wywiadu Zagranicznego SWR. Istnieje korelacja pomiędzy działaniami informacyjnymi Centrum Primakowa na kierunkami narracji narzuconymi z Kremla poprzez wypowiedzi Siergieja Naryszkina. Ewolucja działań dezinformacyjnych Rosji, w tym oskarżenia o ingerencję USA w destabilizację Gruzji, ewoluowały na przestrzeni ostatnich kwartałów.

Kampania dezinformacyjna Rosji dotycząca sytuacji w Gruzji jest częścią szerszej strategii utrzymania wpływów Rosji w Kaukazie, szczególnie wobec prozachodnich aspiracji części gruzińskiego społeczeństwa.

Centrum Primakowa to nie tylko instytucja promująca rosyjską kulturę i język w Gruzji – to dobrze skonstruowany mechanizm wpływu, który wpisuje się w szerszą strategię Kremla. Kremlowska narracja, szerzona przez prorosyjskie ośrodki, nie jest przypadkowa ani chaotyczna – to precyzyjnie zaplanowana operacja informacyjna, której celem jest utrzymanie Gruzji w rosyjskiej strefie wpływów. 

W rzeczywistości to Rosja od lat konsekwentnie dąży do osłabienia prozachodnich ambicji Gruzji – czy to poprzez miękką siłę, jaką stanowi Centrum Primakowa, czy poprzez twarde środki, takie jak okupacja Abchazji i Osetii Południowej. W miarę zbliżania się wyborów, narracje o rzekomych zachodnich ingerencjach będą eskalowane, a rosyjska propaganda zrobi wiele, by zastraszyć społeczeństwo perspektywą chaosu i wojny.  

Opracował: Tadeusz Kania – Redakcja Disinfo Digest

Publikacja powstała w oparciu o raport Badanie środowiska informacyjnego Gruzji, który powstał w ramach projektu MUGA, realizowanego przez Fundację INFO OPS Polska i DFRLab (Atlantic Council). Jego celem jest szczegółowe zbadanie i opisanie środowiska informacyjnego Gruzji oraz sposobów, w jakie podmioty zewnętrzne, ze szczególnym uwzględnieniem Rosji, wykorzystują je do prowadzenia operacji dezinformacyjnych i wywierania wpływu (FIMI).

Raport: Badanie środowiska informacyjnego Gruzji