Տասնամյակներ շարունակ Ռուսաստանը զարգացնում է քարոզչական գործիքներ և ազդեցության ռազմավարություններ, որոնք թույլ են տալիս նրան պահպանել վերահսկողությունը հետխորհրդային տարածաշրջանի քաղաքականության և հասարակությունների նկատմամբ։ Կրեմլը կիրառում է մանիպուլյացիայի բազմազան մեթոդներ՝ սկսած ապատեղեկատվությունից, տնտեսական կախվածությունից մինչև քաղաքական գործընթացներին միջամտելը։ Հայաստանի օրինակը ցույց է տալիս, թե ինչպես է Ռուսաստանը ապակայունացնում տարածաշրջանի իրավիճակը՝ միաժամանակ ուժեղացնելով իր ազդեցությունը։
MUGA-ի վերջին ուսումնասիրությունը, որը անցկացվել է INFO OPS Plskai DFRLab հիմնադրամների կողմից Հայաստանի տեղեկատվական տարածքում, մանրամասնորեն փաստաթղթավորում է ռուսական ապատեղեկատվական և քարոզչական գործողությունների ազդեցությունը։ Ուսումնասիրությունը ընդգրկում է 2024 թվականի սեպտեմբերից մինչև դեկտեմբերի վերջ ընկած ժամանակահատվածը։ Վերլուծելով, թե ինչպես են տեղեկատվական մանիպուլյացիաները (FIMI) ապակայունացնում հասարակությունները, ուժեղացնում քաղաքական բևեռացումը և թուլացնում Հայաստանին տրամադրվող միջազգային աջակցությունը։ Դրա արդյունքները լույս են սփռում ժամանակակից տեղեկատվական պատերազմների մասշտաբների և դրանց երկարաժամկետ հետևանքների վրա։
Ապատեղեկատվությունը որպես Կրեմլի ռազմավարության հիմք
Ապատեղեկատվությունը ռուսական արտաքին քաղաքականության զինանոցի ամենակարևոր գործիքներից մեկն է։ Դրա նպատակն է խաթարել հետխորհրդային երկրների քաղաքական և սոցիալական կայունությունը, ինչպես նաև նրանց իշխանությունների կարողությունը՝ վարելու անկախ արտաքին քաղաքականություն։
Կրեմլը օգտագործում է իր գերիշխանությունը տնտեսության, լրատվամիջոցների և քաղաքականության ոլորտներում՝ հետխորհրդային երկրներում հովանավորչական ցանց կառուցելու համար։ Այս ցանցը թույլ է տալիս Ռուսաստանին ձևավորել քաղաքական կարևոր որոշումներ, ապակայունացնել իր ազդեցությանը հակադրվող ընդդիմությանը և ուժեղացնել ռուսամետ տրամադրությունները այդ երկրների հասարակություններում։
Հայաստանը Կրեմլի ճնշման տակ
Տնտեսական կախվածություն
Հայաստանի տնտեսության հիմնական ոլորտները՝ էներգետիկան, հեռահաղորդակցությունը, հանքարդյունաբերությունը և ֆինանսները, վերահսկվում են ռուսական ընկերությունների կողմից։ Օրինակ՝ «Գազպրոմ Արմենիա» ռուսական ընկերությունը մենաշնորհ ունի երկրում բնական գազի մատակարարման հարցում, ինչը թույլ է տալիս Ռուսաստանին տնտեսական ճնշում գործադրել ռազմավարական պահերին։
Քաղաքական մանիպուլյացիա
2018 թվականի հեղափոխությունը, որը Նիկոլ Փաշինյանին բերեց իշխանության, սկզբում ընկալվեց որպես Հայաստանում ժողովրդավարական փոփոխությունների դրսևորում։ Սակայն Կրեմլի գործողությունները արագորեն չեզոքացրին Փաշինյանի արևմտամետ ձգտումները։ Նրա կառավարությունը, որը սկզբում համարվում էր բարեփոխիչ, գործնականում դարձավ Ռուսաստանի շահերը տարածաշրջանում իրականացնելու գործիք։
Լեռնային Ղարաբաղի պատերազմը որպես ռուսական գերիշխանության գործիք
2020 թվականի Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտությունը ռուսական ներգրավվածության ամենավառ օրինակներից մեկն է տարածաշրջանի ապակայունացման գործում։
Ռուսաստանի ռազմական և քաղաքական աջակցությունը
Փաստերը ցույց են տալիս, որ ռուս զինվորական अधिकारीներ ներկա են եղել Հայաստանի պաշտպանության նախարարությունում պատերազմի ժամանակ՝ փաստացի ղեկավարելով դրա գործողությունները։ Միաժամանակ Կրեմլը բանակցություններ էր վարում Ադրբեջանի հետ հրադադարի պայմանների շուրջ՝ ապահովելով իրեն որպես միջնորդի դեր և ամրապնդելով իր ազդեցությունը տարածաշրջանում։ Ավելին, հակամարտության ավարտից հետո Լեռնային Ղարաբաղում ռուսական խաղաղապահ ուժերի տեղակայումը Մոսկվային լրացուցիչ գործիք է տալիս Հայաստանի և Ադրբեջանի նկատմամբ վերահսկողություն իրականացնելու համար։
Քարոզչություն և ապատեղեկատվություն
Ռուսական լրատվամիջոցները, ինչպիսիք են «Սպուտնիկ Արմենիան», և ռուսամետ բլոգերները հիմնական դեր են խաղացել Հայաստանում հասարակական կարծիքի մանիպուլյացիայի գործում պատերազմի ժամանակ։ Ապատեղեկատվության նպատակն էր թուլացնել հայ հասարակության և զինված ուժերի մարտական ոգին, ինչպես նաև Ռուսաստանին ներկայացնել որպես տարածաշրջանում կայունության միակ երաշխավոր։
Ռուսամետ և ծայրահեղական պահպանողական խմբերը Հայաստանում
Հայաստանում գործում են բազմաթիվ խմբեր, որոնք քարոզում են ռուսամետ և ծայրահեղական պահպանողական պատումներ։ Նրանց գործունեությունը նպաստում է հասարակության մեջ բաժանումների առաջացմանը և Մոսկվայից կախվածության ամրապնդմանը։
Առաջին խումբ՝ եզրային միջավայրեր
Առաջին խմբի հիմքը կազմում են փոքր, ծայրահեղ աջ էթնոնացիոնալիստական կազմակերպությունները և փոքր քաղաքական կուսակցությունները։ Նրանց ազդեցությունը սահմանափակ է, սակայն հաճախ օգտագործվում են ավելի ազդեցիկ կառույցների կողմից՝ ռուսամետ պատումները տարածելու համար։
Երկրորդ խումբ՝ հիմնական կուսակցություններ և առաջնորդներ
Երկրորդ խումբը ներառում է ազդեցիկ քաղաքական կուսակցություններ, կրոնական առաջնորդներ և հասարակական հեղինակություններ, որոնք հիմնական դեր են խաղում ռուսամետ գաղափարների քարոզչության մեջ։ Հիմնական հոսքի լրատվամիջոցները և սոցիալական ցանցերը օգտագործվում են որպես գործիքներ՝ նրանց ուղերձները տարածելու համար։
Ռուսամետ քարոզչության հիմնական պատումները
- Ավանդական արժեքների պաշտպանություն
Քարոզչությունը ընդգծում է, որ Ռուսաստանը և Հայաստանը կիսում են ընդհանուր հոգևոր և մշակութային արժեքներ, որոնք վտանգված են Արևմուտքի ազդեցության պատճառով։ Ավանդական արժեքները ներկայացվում են որպես ազգային ինքնության հիմք, և դրանց պաշտպանությունը ռուսամետ ծայրահեղական պահպանողականների հիմնական ուղերձն է։
- Ազգային ինքնության սպառնալիք
Ռուսամետ պատումները հաճախ ենթադրում են, որ Հայաստանի իշխանությունները դավաճանում են ազգին՝ համագործակցելով Արևմուտքի հետ և հրաժարվելով ազգային արժեքների պաշտպանությունից։ Արևմուտքը ներկայացվում է որպես ագրեսոր, որը փորձում է Հայաստանին պարտադրել օտար գաղափարախոսություններ և վերահսկել նրա հասարակությունը։
Արևմուտքի անգործությունը ռուսական գործողությունների նկատմամբ
Չնայած Հայաստանում Ռուսաստանի կործանարար գործողությունների բազմաթիվ ապացույցների, Արևմուտքի արձագանքը անբավարար է եղել։ Արևմտամետ ընդդիմադիր ուժերին աջակցության բացակայությունը և պատժամիջոցների անհամապատասխան քաղաքականությունը թույլ են տվել Ռուսաստանին շարունակել ամրապնդել իր ազդեցությունը տարածաշրջանում։ Արևմուտքը բավարար աջակցություն չի ցուցաբերում Հայաստանում ժողովրդավարական փոփոխություններին, ինչը թուլացրել է արևմտամետ ուժերի դիրքերը։
Հանձնարարականներ Արևմուտքի համար
Ռուսաստանի ազդեցությանը արդյունավետորեն հակազդելու համար անհրաժեշտ են ավելի վճռական գործողություններ.
- Հետախուզական համակարգման ավելացում. Արևմտյան երկրները պետք է ավելի ինտենսիվորեն պայքարեն տարածաշրջանում Ռուսաստանի կողմից եկող հետախուզական սպառնալիքների դեմ։
- Անկախ լրատվամիջոցների աջակցում. Հայաստանում անկախ լրագրությունը կարող է հիմնական դեր խաղալ ապատեղեկատվության դեմ պայքարում։
- Ժողովրդավարական ընդդիմության հետ գործընկերության կառուցում. Արևմուտքը պետք է ակտիվորեն աջակցի ժողովրդավարական ուժերին՝ ուսուցման, ռազմավարական խորհրդատվության և ֆինանսական օգնության միջոցով։
- Դիվանագիտական ակտիվության ավելացում. Բրյուսելը և Վաշինգտոնը պետք է ավելի վճռականորեն կիրառեն Ռուսաստանի նկատմամբ պատժամիջոցները և աջակցեն Հայաստանում ժողովրդավարական բարեփոխումներին։
Եզրակացություն
Հայաստանի օրինակը ցույց է տալիս, թե որքան արդյունավետ է Ռուսաստանը օգտագործում քարոզչության և ազդեցության գործիքները հետխորհրդային տարածաշրջանում։ Կրեմլը ոչ միայն ապակայունացնում է իրավիճակը մերձավոր արտասահմանի երկրներում, այլև օգտագործում է ներքին սոցիալական և քաղաքական բաժանումները՝ իր դիրքերն ամրապնդելու համար։ Արևմուտքը, չնայած այս գործողություններին հակազդելու գործիքներ ունենալուն, պետք է ավելի վճռականորեն գործի՝ աջակցելով տարածաշրջանում ժողովրդավարությանը և անկախ հաստատություններին։
Ավելի շատ տեղեկություններ կարող եք գտնել մեր զեկույցում, որի հրապարակումը կկայանա 2024 թվականի դեկտեմբերի 31-ին։ Հրավիրում ենք ծանոթանալ։
Ծրագիրը ֆինանսավորվում է պետական բյուջեից՝ Լեհաստանի Հանրապետության արտաքին գործերի նախարարի «Հանրային դիվանագիտություն 2024-2025 – եվրոպական չափում և ապատեղեկատվության դեմ պայքար» մրցույթի շրջանակներում։
Հրապարակումը արտահայտում է միայն հեղինակի տեսակետները և չի կարող նույնացվել Լեհաստանի Հանրապետության արտաքին գործերի նախարարության պաշտոնական դիրքորոշման հետ
