Wstęp
Polska jako „hiena Europy” to utrwalony element rosyjskich operacji propagandowych – fałszywy wizerunek RP 🇵🇱, wykorzystywany zarówno do szerzenia historycznych kłamstw, jak i dezinformacji sugerujących, że Polska ma roszczenia terytorialne wobec Białorusi i Ukrainy. W niniejszej publikacji analizujemy bieżącą odsłonę ataków propagandowych za okres 07-12 listopada 2024 roku.
Warto również zapoznać się z komentarzem analitycznym Katarzyny Chawryło z Ośrodka Studiów Wschodnich, w którym przedstawiona jest szeroka perspektywa rosyjskiej propagandy o Polsce jako „hienie Europy”.
Polska coraz częściej staje się celem działań dezinformacyjnych, prowadzonych i finansowanych przez rosyjski aparat wpływu. Rosja, posługując się różnorodnymi technikami propagandowymi, dąży do dyskredytacji Polski na arenie międzynarodowej, ale również do polaryzacji społecznej oraz wywoływania napięć i nieufności wewnątrz kraju. Jednym z przykładów takich działań jest cykl działań propagandowych przedstawiających Polskę jako „hienę Europy” – określenie nawiązujące do wrogiej i negatywnej charakterystyki Polski jako kraju „agresywnego”, „czyhającego na słabszych”, „destabilizującego region”, „prowokującego wojnę”.
Przyjrzyjmy się kluczowym elementom tej narracji, analizując jak poszczególne wątki są wykorzystywane w celu podważenia polskiego wizerunku w oczach sojuszników i zasiania nieufności w polskim społeczeństwie.
Demonizacja Polski jako „Hieny Europy”
Rosyjska propaganda chętnie sięga po propagandę historyczną, starając się umacniać manipulację i stereotypy, które mają negatywnie oddziaływać na współczesne społeczeństwa. Jednym z przykładów takich manipulacji są narracje o Polsce jako „hienie Europy”. Określenie to jest tu strategicznie wykorzystywane, aby:
a) Przedstawić Polskę jako agresywny kraj: Propaganda buduje obraz Polski, która rzekomo „czyha na cudze ziemie” i stale próbuje wykorzystywać każdą sposobność, aby anektować tereny sąsiadów, takich jak Białoruś, Litwa czy Ukraina. Tego typu narracja ma wywołać niepokój i obawy w społeczeństwach sąsiednich, legitymizować dezinformację o stabilizacyjnej i obronnej postawie Rosji a także inspirować antypolskie nastroje, szczególnie w krajach pozostających w orbicie wpływów Rosji.
b) Wzbudzić niechęć w Europie Zachodniej i Unii Europejskiej: Kreując Polskę jako nieodpowiedzialnego i potencjalnie agresywnego sojusznika, rosyjska propaganda próbuje wzbudzić nieufność wśród partnerów Polski w UE i NATO, podając w wątpliwość lojalność Polski oraz jej odpowiedzialność międzynarodową. Tego typu narracje są często promowane w radykalnych i antysystemowych, w tym prorosyjskich grupach odbiorców.
c) Utrwalić wrogie wyobrażenia w Rosji i Białorusi: Wizerunek Polski jako „hieny” ma wzmacniać przekonanie o tym, że Polska jest antagonistą wobec „krajów słowiańskich” i działa na szkodę ich interesów. Polska jako „hiena Europy” to trwale obecny w rosyjskich operacjach propagandowych fałszywy wizerunek RP, który jest wykorzystywany do działań opartych m. in. na rosyjskich kłamstwie historycznym po operacje dezinformacyjne sugerujące Polsce roszczenia terytorialne wobec Białorusi czy Ukrainy.
Dyskredytacja polskich Inicjatyw obrony jako działań rusofobicznych i szkodliwych dla środowiska
Narracje skierowane przeciwko polskim projektom obronnym – takim jak fortyfikacje na wschodnich granicach czy systemy zabezpieczające przed rosyjską agresją – są kolejnym elementem tej propagandowej ofensywy. Działania te są przedstawiane w propagandzie rosyjskiej jako wyraz „rusofobii” i „militaryzmu,” a także jako działania destrukcyjne dla lokalnego ekosystemu. Przykłady takiej retoryki to:
a) Zarzuty o destrukcyjny wpływ na środowisko naturalne: Rosyjska propaganda podkreśla, że polskie projekty budowy fortyfikacji i ogrodzeń na granicy z Białorusią i Rosją rzekomo niszczą unikalne środowiska, jak na przykład Puszczę Białowieską. Tego rodzaju argumentacja odwołuje się do ekologicznych wartości i stara się zyskać wsparcie wybranych grup społecznych w Europie, które dużą wagę przywiązują do ochrony przyrody. Kreowanie Polski jako kraju „ignorującego” ekologię ma inspirować negatywne reakcje wśród obywateli Unii Europejskiej.
b) Wzmacnianie obrazu Polski jako kraju agresywnego i rusofobicznego: Narracja ma na celu podkreślenie, że Polska kieruje się nienawiścią do Rosji, polityką agresji i roszczeń terytorialnych. Podejmuje „działania prowokacyjne”, które są przejawem „militaryzmu” i „rusofobii”. Jest to szczególnie promowany wektor narracji skierowany do opinii międzynarodowej – wzmacnia bowiem fałszywy wizerunek Polski jako kraju, który rzekomo „prowokuje” Rosję oraz „wywołuje niepotrzebne konflikty”, odpowiada za destabilizację w Europie.
Podważanie stabilności finansowej Polski i przedstawienie Polski jako bankruta.
Rosyjski aparat propagandowy stosuje różnorodne taktyki, aby zniechęcić wybrane grupy społeczne do popierania planów modernizacji i zwiększania liczebności Wojska Polskiego. Propaganda skierowana do środowisk antysystemowych w Polsce dyskredytuje modernizację Sił Zbrojnych RP, strasząc wizją wojny i sugerując, że wydatki na obronność prowadzą do kryzysu gospodarczego, bankructwa systemu opieki społecznej oraz ograniczenia usług zdrowotnych. Propaganda o finansowaniu wojska i polityki bezpieczeństwa kosztem dobrobytu społecznego to stale stosowany model manipulacji w krajach NATO, w tym w Polsce.
Identyfikujemy intensyfikację tego typu działań oraz wpisywanie dezinformacji o „planach Polski do wywołania wojny” w narracje o hienie Europy i państwie, które „zadłużone i niestabilne”, „musi” wywołać wojnę.
Kreowanie obrazu nieodpowiedzialności finansowej Polski: Rosyjska propaganda akcentuje polski deficyt budżetowy oraz rzekome „tajne pożyczki” zaciągane na potrzeby obronne. Tego typu przekaz stara się wzbudzić podejrzenia co do sposobu zarządzania polskimi finansami, sugerując, że rząd ukrywa prawdziwe źródła finansowania swoich działań i jednocześnie „ukrywa” informacje o wydatkach na przygotowanie wojny, ataku na Rosję i/lub Białoruś.
Porównanie Polski do Ukrainy: Sugestie korupcji i nadużyć
Rosyjska propaganda porównuje Polskę do Ukrainy w kontekście przyjmowania pomocy zachodniej i oskarżeń o rzekomą korupcję. Tego typu narracje zawierają kilka kluczowych elementów:
Krytyka wsparcia zachodniego jako sposobu na „korzyści osobiste” polityków: Polski rząd przedstawiany jest jako czerpiący korzyści z zachodniego wsparcia militarnego i infrastrukturalnego. Porównanie z Ukrainą ma na celu ukazanie Polski jako kraju działającego „jak Ukraina” – czyli wykorzystującego wsparcie zachodnie w celach korupcyjnych oraz jako narzędzie zarobkowania. Tutaj propaganda zrównuje rzekome plany ataku na Rosję z korupcją, która ma stać za „agresywną polityką Zachodu”. Narracja insynuuje, że Polska przyjmuje pomoc zachodnią i angażuje się w kosztowne projekty militarne jedynie po to, by się wzbogacić, co jest typową próbą podważenia wiarygodności państwa i jego polityki bezpieczeństwa.
Antagonizowanie Relacji z Unią Europejską i NATO
Narracja „hieny Europy” jest wzmacniana poprzez podkreślenie rzekomego braku suwerenności Polski, której działania mają być podyktowane jedynie interesami zachodnich mocarstw. Wątki antyzachodnie są silnie akcentowane, co ma na celu wywołanie nieufności i antagonizmów wobec Unii Europejskiej i NATO:
Sugestia zależności od „brukselskich jastrzębi”: Rosyjska propaganda sugeruje, że Polska jest narzędziem w rękach Zachodu i bezkrytycznie wykonuje jego polecenia, co ma pokazać brak suwerenności i odpowiedzialności w polityce międzynarodowej. Rosyjskie „media” starają się tworzyć obraz Polski jako kraju upadającego, bezwładnego politycznie i serwilistycznego wobec „agresywnej polityki Zachodu”.
Wnioski
Narracja o „hienie Europy” jest jedynie częścią szerokiego arsenału technik dezinformacyjnych i propagandowych, które Rosja stosuje w celu podważenia pozycji Polski. Tego rodzaju działania mają za zadanie osłabić wizerunek Polski na arenie międzynarodowej oraz wzbudzić nieufność wobec Polski. Na podstawie analizy różnych wątków tej narracji można stwierdzić, że rosyjska propaganda celuje zarówno w międzynarodową opinię publiczną, jak i w społeczeństwo polskie, by wzmocnić podziały wewnętrzne oraz podważyć zaufanie obywateli do struktur państwowych. Co istotne, omawiane narracje propagandowe, są intensywnie wykorzystywane do “legitymizacji” kłamstw o Rosji jako państwie zmuszonym do obrony. Rosyjska propaganda konsekwentnie kształtuje wizerunek Zachodu – ze szczególnym uwzględnieniem Polski – jako zagrożenia dla bezpieczeństwa Białorusi i Rosji. Kremlowski aparat „medialny” przedstawia Polskę (hienę Europy) jako narastające niebezpieczeństwo dla Rosji, manipulując przekazem na temat jej działań obronnych.
W narracjach propagandowych Rosji i Białorusi tzw. „militaryzacja Polski” jest prezentowana jako dowód rzekomej agresji i prowokacyjnej polityki Polski. W rzeczywistości jest to fałszywy obraz polskiej polityki obronnej, służący wzmocnieniu przekazu o „zagrożeniu” ze strony Zachodu.
Za pomocą działań dezinformacyjnych władze Mińska i Kremla przedstawiają Zachód jako siłę destabilizującą, która przygotowuje się do agresji zbrojnej przeciwko Rosji i Białorusi.
Opracował: Katarzyna Wojda – Redakcja Disinfo Digest