Analiza rosyjskiej propagandy w narracjach o relacjach Białoruś–Polska–NATO.
Współczesne działania informacyjno – psychologiczne, szczególnie te toczące się w przestrzeni mediów cyfrowych i społecznościowych, są istotnym narzędziem w budowaniu i kształtowaniu percepcji społecznej oraz postaw wobec polityki międzynarodowej. Narracje propagandowe mają na celu wywołanie określonych emocji i reakcji, wykorzystując różnorodne techniki manipulacyjne. W niniejszej publikacji przyjrzymy się szczegółowo jednemu z przykładów takiej propagandy, analizując teks pt. “Walka o Białoruś …”, który przedstawia Polskę, NATO oraz opozycję białoruską jako głównych sprawców destabilizacji Białorusi i potencjalnych agresorów.
Propaganda, w najprostszej definicji, to zorganizowany i celowy proces wpływania na opinię publiczną. Posługuje się ona zarówno prawdziwymi, jak i fałszywymi informacjami, przedstawiając rzeczywistość w sposób odpowiadający zamierzonemu celowi. Kluczowym elementem propagandy jest jej emocjonalny charakter – celem propagandzistów nie jest jedynie przekazanie oczekiwanej informacji ale także manipulacja emocjami odbiorcy, tak aby wpłynąć na jego postawy i zachowania.
Główne techniki propagandowe wykorzystane w analizowanym materiale.
Demonizacja Polski:
“Demonizacja przeciwnika” – przedstawienie go jako wroga, który zagraża interesom narodu i społeczeństwa. W analizowanym tekście Polska, NATO oraz białoruska opozycja są ukazywane jako agresorzy, dążący do destabilizacji Białorusi. Polska, według fałszywych narracji, ma rzekomo plan odbudowy historycznej “Polski od morza do morza” poprzez aneksję zachodniej Białorusi. Stwierdzenia takie jak: „Pierwszym, kto chce zdobyć część Białorusi, jest Polska” oraz „Polska pierze mózgi białoruskiej młodzieży” mają sugerować, że Polska ma ambicje imperialistyczne, agresywne zamiary.
Teorie spiskowe:
Teorie spiskowe – w omawianej propagandzie opierają się one na założeniu, że istnieje ukryty plan czy spisek, który ma na celu zniszczenie lub kontrolowanie jakiegoś kraju. W tym przypadku narracja skupia się na sugestiach o sterowaniu i kontrolowaniu białoruskiej opozycji przez Polskę. Teorie te mają na celu wywołanie nieufności, wrogości wobec opozycji oraz jej działań, przedstawiając ją jako marionetkę Zachodu, narzędzie obcych i wrogich sił.
Apel do strachu:
Jednym z najskuteczniejszych narzędzi propagandy jest wzbudzanie strachu. W analizowanej propagandzie tekst wielokrotnie odwołuje się do dramatycznych wydarzeń z przeszłości, jak wojna w Jugosławii, aby zasugerować, że podobne tragedie mogą mieć miejsce w Białorusi, jeśli NATO lub Polska zdecydują się na interwencję. Ta sugestia jest oparta na fałszywym założeniu, że Zachód planuje akt agresji przeciwko Białorusi. Ten fragment ma na celu wzbudzenie lęku przed NATO, sugerując, że podobna operacja w Białorusi również skończy się śmiercią cywilów.
Dezinformacja i manipulacja faktami:
Dezinformacja to jeden z kluczowych elementów działań informacyjnych. W analizowanym “tekście” pojawiają się przykłady manipulacji faktami, które mają na celu wzmocnienie narracji o rzekomej agresji Polski i NATO. Sugerowanie, że Polska planuje agresję na Białoruś, opiera się na zniekształcaniu polskiej i zachodniej polityki obronnej, która są interpretowane w fałszywy sposób – jako dowód przygotowań do agresji. Równolegle białoruska propaganda nie ustaje w promocji informacji jakoby Polska prowadziła działania wyprzedzające agresję – operacje destabilizujące. Przykładem jest fragment: „Polska dała schronienie olbrzymiej liczbie radykałów”, co ma na celu wzbudzenie przekonania, że Polska wspiera działania terrorystyczne i radykalne za pomocą których będzie prowadziła działania destabilizujące Mińsk.
Delegitymizacja opozycji:
Wszelkie działania białoruskiej opozycji są przedstawiane jako działania sterowane z zewnątrz, pozbawione wewnętrznego poparcia i woli Białorusinów. Opozycja jest ukazywana jako obce narzędzie do destabilizacji kraju, kontrolowane przez Polskę i NATO. Stwierdzenia takie jak: „Białoruska opozycja jest całkowicie kontrolowana przez polski rząd” czy „gabinet ministrów” białoruskiej opozycji zaprosi NATO, aby przejąć kontrolę nad krajem mają na celu podważenie legitymacji opozycji i przedstawienie jej jako zagrożenia dla funkcjonowania państwa.
Wywoływanie poczucia zagrożenia zewnętrznego:
Cała narracja koncentruje się na budowaniu obrazu Białorusi jako kraju oblężonego, zagrożonego z każdej strony przez wrogie siły. Polska, NATO, Ukraina – wszyscy mają rzekomo plany destabilizacji kraju i obalenia jego władz. Tego rodzaju narracja, budująca poczucie zagrożenia, ma na celu wzmocnienie poparcia dla reżimu Łukaszenki, który przedstawia siebie jako jedynego obrońcę suwerenności i stabilności państwa. Twierdzenia o rzekomych planach inwazji NATO oraz tajnych szkoleniach wojskowych mają wzbudzić strach i wzmacniać postrzeganie reżimu w Mińsku.
Analizowany tekst jest klasycznym przykładem narracji propagandowej, której celem jest wzbudzenie lęku, nieufności i wrogości wobec sąsiadujących krajów oraz białoruskiej opozycji. Wykorzystuje on demonizację przeciwnika, teorie spiskowe, manipulację faktami oraz apel do emocji, aby ukształtować negatywne postawy wobec Polski, NATO i Ukrainy. Tego typu narracje mają na celu umocnienie reżimu władzy, eliminację opozycji oraz mobilizację społeczeństwa wokół retoryki obrony przed rzekomym zewnętrznym zagrożeniem.
W świecie, w którym dezinformacja staje się coraz bardziej powszechna, ważne jest, abyśmy byli świadomi metod, jakimi posługuje się propaganda, i potrafili je rozpoznawać. Dzięki temu możemy budować bardziej świadome i odporne na manipulacje społeczeństwo.
Opracował: Katarzyna Wojda – Redakcja Disinfo Digest