System wersalski zjednoczył przeciwko sobie państwa pokonane w pierwszej wojnie światowej. Sprzyjało temu wyraźna różnica poglądów wielkich mocarstw. Najbardziej agresywną politykę prowadziły w latach 30-tych III Rzesza i ZSRR. W 1936 roku Niemcy dokonały remilitaryzacji Nadrenii. W 1938 roku dokonały tzw. Anschlussu (włączenia) Austrii anektując ten kraj bez głosu sprzeciwu ze strony innych państw. Jeszcze w tym samym roku wysunęły roszczenia do Sudetów w Czechosłowacji zamieszkanych przez Niemców. Nastąpił tzw. kryzys czechosłowacki, bowiem w razie nieprzyjęcia  żądań przez Czechosłowację Niemcy groziły jej wojną. W tym celu zwołano konferencję do Monachium. Wzięli w niej udział przywódcy Niemiec, Włoch, Francji i Wielkiej Brytanii. Te dwa ostatnie państwa bojąc się wybuchu nowej wojny zgodziły się na żądania niemieckie. Konferencja odbyła się bez udziału najbardziej zainteresowanego państwa – Czechosłowacji. Jeszcze w 1938 roku Niemcy zajęły część Czechosłowacji, następnie w marcu 1939 roku zlikwidowali to państwo tworząc Protektorat Czech i Moraw oraz zależne od Niemiec państwo słowackie. Polityka ta była możliwa dzięki ustępstwom Francji i Wielkiej Brytanii bojących się  wybuchu nowego konfliktu zbrojnego, który ogarnąłby cała Europę. 

Układy o nieagresji z Niemcami (1934) i ZSRR (1932) zawarte na początku lat 30. zdawały się gwarantować Polsce pewne minimum stabilizacji. Szczególne znaczenie miało porozumienie zawarte z Niemcami. Krok ten bywa także dziś przedstawiany w fałszywym świetle. W latach 1934-39 Polska konsekwentnie odrzucała ponawiane przez przywódców III Rzeszy oferty polsko-niemieckiej współpracy przeciwko ZSRR. Stalinowskie oskarżenia pod adresem polskich władz o zawarcie rzekomego tajnego układu z III Rzeszą nigdy nie miały nic wspólnego z rzeczywistością. Nie mają też uzasadnienia w wiedzy historycznej. Dopóki istniało niepodległe państwo polskie, niemiecka agresja na Rosję była niemożliwa. Konsekwencją odrzucenia przez Polskę niemieckiej propozycji było to, że Hitler musiał doprowadzić do porozumienia ze Stalinem. Z kolei Stalin 3 maja 1939 odwołał ze stanowiska komisarza spraw zagranicznych Maksima Litwinowa, a na jego miejsce mianował tego Wiaczesława Mołotowa, swojego zaufanego człowieka, który od dawna był zwolennikiem porozumienia z Niemcami. Litwinow opowiadał się za ewentualnym sojuszem z Wielką Brytanią i Francją. Stalin i Mołotow nie zamierzali zawierać umów z zachodnimi demokracjami, a w konsekwencji brać na siebie głównego ciężaru walki z III Rzeszą. 21 sierpnia Stalin zaaprobował przyjazd do Moskwy Ribbentropa, warunkując wszakże zgodę na podpisanie traktatu o nieagresji zawarciem dodatkowego porozumienia regulującego interesy obu stron w kwestiach polityki zagranicznej. 22 sierpnia 1939 poinformowano, że rząd III Rzeszy i rząd sowiecki doszły do porozumienia w sprawie podpisania paktu o nieagresji. Niemiecki minister przyleciał do stolicy ZSRS w południe 23 sierpnia. Pakt został podpisany 23 sierpnia 1939 w Moskwie przez Joachima von Ribbentropa i Wiaczesława Mołotowa, którzy w imieniu swoich przywódców, Adolfa Hitlera i Józefa Stalina, dokonali podziału terytoriów państw Europy Środkowej i Wschodniej. Podana do wiadomości publicznej umowa zawierała siedem artykułów. Był to pakt o nieagresji, którego tajny protokół ustalał podział Europy Środkowej i Wschodniej między Niemcy a ZSRR. Hitler zabezpieczał w ten sposób przyszły atak na Polskę i front wschodni, Stalin – powiększał strefę wpływów komunizmu.

W pierwszym punkcie paktu ustalono iż: „W wypadku terytorialnych i politycznych przekształceń na terenach należących do państw bałtyckich (Finlandia, Estonia, Łotwa i Litwa) północna granica Litwy stanowić będzie jednocześnie granicę stref interesów Niemiec i ZSRS. W związku z tym obie strony uznają zainteresowanie Litwy w stosunku do rejonu Wilna”.

Drugi punkt, bezpośrednio dotyczący Polski, brzmiał następująco: „W wypadku terytorialnych i politycznych przekształceń na terenach należących do Państwa Polskiego granica stref interesów Niemiec i ZSRS przebiegać będzie w przybliżeniu po linii rzek Narwi, Wisły i Sanu. Kwestia, czy w obopólnym interesie będzie pożądane utrzymanie niezależnego Państwa Polskiego i jakie będą granice tego państwa, będzie mogła być ostatecznie wyjaśniona tylko w toku dalszych wydarzeń politycznych. W każdym razie oba rządy rozstrzygną tę kwestię na drodze przyjaznego porozumienia”.

Kolejny z punktów odnosił się do obszaru Europy Południowo-Wschodniej. Strona sowiecka podkreśliła w nim swoje zainteresowanie Besarabią należącą do Rumunii, natomiast strona niemiecka wyraziła całkowity brak zainteresowania, co do tych terenów.

W ostatnim punkcie dokumentu stwierdzano: „Niniejszy protokół będzie traktowany przez obie strony, jako najściślej tajny”.

Zawarcie pod koniec sierpnia 1939 paktu Ribbentrop – Mołotow miedzy III Rzeszą a Związkiem Radzieckim było końcem pokoju a początkiem wojny. Dzieląc się strefami wpływów w Europie oba państwa przystępowały razem do wojny. Wraz z postawieniem żądań niemieckich wobec Polski i włączenia Gdańska do Rzeszy polityka ustępstw się skończyła. Długo przedłużany od połowy lat trzydziestych pokój zamienił się 1 września w wojnę polsko-niemiecką, która przekształciła się w II wojnę światową. 17 września 1939 r. zbrojnie uderzyła na Polskę, łamiąc podpisany z nią wcześniej Pakt o nieagresji i dołączając do niemieckiego ataku. Symbol tego sojuszu to wspólna niemiecko-rosyjska defilada Wehrmachtu i Armii Czerwonej 22 września 1939 r. w zdobytym przez Niemców  Brześciu. W latach 1939-41 NKWD wspólnie z Gestapo zwalczała polski ruch oporu, zasady tej współpracy ustalano podczas serii konferencji, które odbyły się w latach 1939–1941 w Brześciu, Przemyślu, Zakopanem oraz Krakowie. Współpraca obejmowała wymianę informacji między ZSRR oraz III Rzeszą na temat polskiej konspiracji. Podjęto też działania mające na celu eliminację polskiej elity przywódczej oraz inteligencji. Niemcy i ZSRR podjęli też działania zmierzające do wynarodowienia Polaków w celu pozbawienia ich tożsamości narodowej i włączenie populacji narodowości polskiej w narody obu krajów w ramach germanizacji bądź rusyfikacji.

Dodatkowo w latach 1939-1941 doszło do ścisłej współpracy gospodarczej Niemiec i ZSRR. Aż do czerwca 1941 roku ZSRR intensywnie pomagał Niemcom wojskowo, i gospodarczo. Stalin zawarł z Hitlerem dwie umowy handlowe – w 1939 i 1940 roku. Dostarczyła mu: 1,6 mln ton zboża, 900 tys. ton ropy, 500 tys. ton rudy żelaza, a także mangan, chrom, bawełnę, fosfat, soję, kauczuk i platynę. Te dostawy pozwoliły Niemcom kontynuować wojnę i zająć Europę.

Układ niemiecko-sowiecki przesądził o wybuchu wojny, co było równoznaczne z kolejnym rozbiorem ziem polskich. Najważniejszą częścią porozumienia dwóch totalitarnych państw był dodatkowy, tajny protokół uzgadniający podział Europy Środkowo-Wschodniej na niemiecką i sowiecką strefę wpływów. Ustalenia te stanowiły zapowiedź ludobójczej polityki realizowanej w imię zbrodniczych idei – nazistowskiej i komunistycznej. Stalinowski Związek Radziecki jest takim samym inicjatorem II wojny światowej jak hitlerowskie Niemcy.